ახალციხის საფაშო: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ ბოტის დამატება: en:Samtskhe Province, Ottoman Empire |
მ Robot: Cosmetic changes |
||
ხაზი 1:
'''ახალციხის საფაშო''', ''ჩილდირის საფაშო'', ოსმალეთის ადმინისტრაციული-პოლიტიკური ერთეული მის მიერ დაპყრობილ [[სამცხე-საათაბაგო]]ს ტერიტორიაზე. XVI საუკუნის I ნახევარში ოსმალებმა დაიპყრეს სამცხე-საათაბაგოს დასავლეთი, [[1578]] კი — აღმოსავლეთი ნაწილი. [[1579]] სულთნის ბრძანებით სამცხე-საათაბაგოს სხვადასხვა დროს დაპყრობილი ტერიტორიები გააერთიანეს და ერთი უმაღლესი ადმინისტრაციული-სამმართველო ერთეული ახალციხის (ჩილდირის) საფაშო ჩამოაყალიბებს.
[[1582]] მანუჩარის მეთაურობით სამცხეში დიდი აჯანყება დაიწყო. ქართველებმა გაათავისუფლეს ახალციხე და მისი სანახები. მანუჩარმა უარყო მაჰმადიანობა და სამცხის ათაბაგი გახდა. [[1587]] ოსმალებმა შეძლეს სამცხეში აჯანყების ჩაქრობა და ახალციხის ხელმეორედ დაპყრობა. [[1595]] ოსმალეთის მთავრობამ სამცხე აღწერა და „[[გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი]]“ შეადგინა. [[1607]] ირანელებმა ქართველების აქტიური დახმარებით ოსმალები განდევნეს ახალციხიდან. [[აბას I|შაჰ-აბას I-მა]] ახალციხის გამგებლად მანუჩარ II-ის შვილი 15 წლის მანუჩარი დანიშნა ([[მანუჩარ III|მანუჩარ III ათაბაგი]]), მაგრამ [[1608]] ოსმალებმა კვლავ დაიპყრეს ახალციხე. [[1612]] ირან-ოსმალეთის ზავით ახალციხე ოსმალეთს დარჩა. ოსმალებმა მანუჩარ III-ს დაუპურისპირეს გამაჰმადიანებული მესხი ფეოდლები და განხეთქილება ჩამოაგდეს საკუთრივ ათაბაგის სახლის წევრებს შორის. [[1625]] სულთანმა ახალციხის ბეგლარბეგად დანიშნა მანუჩარ III-ის ბიძა [[ბექა III]] (საფარ-ფაშა). ამ დროიდან სამცხე-საათაბაგოს ქართულმა ფეოდალურმა სამთავრომ პოლიტიკური არსებობა შეწყვიტა.
ახალციხის საფაშოს პოლიტიკური ორგანიზაცია ოსმალეთის საფუძველზე იყო მოწყობილი, თუმცა ინარჩუნებდა მთელ რიგ თავისებურებებს, რომლებითაც განსხვავდებოდა ოსმალეთის სხვა პროვინციებისაგან. ახალციხის საფაშოს ოსმალეთის ჩვეულებტიოვი მოხელე კი არ განაგებდა, არამედ ათაბაგთა (ჯაყელების) საგვარეულოს გამაჰმადიანებული წარმომადგენელი. ფაშობის თანამდებობა აქ მემკვიდრეობით გადადიოდა. ეს უფლება თითქმის ახალციხის საფაშოს გაუქმრბამდე შეინარჩუნეს. ახალციხის საფაშოს ორ-ორ ან სამთუღიანი
ახალციხის საფაშოს ოთხი სანჯაყი ბოძებული იყო „იურთლუქისა“ და „ოჯაქლიქის“ წესით კერძო საკუთრებად, რომელთა გამგებლები (გამაჰმადიანებული ქართველები ბეგები) მემკვიდრეობით ფლობდნენ მათ.
ახალციხის საფაშოში ოსმალრბმა ძალდატანებით დაიწყეს ისლამის გავრცელება. ქართველ ფეოდალების ნაწილი რენეგატობის გზას დაადგა. მხოლოდ გლეხობა ინარჩუნებდა დიდხანს ქრისტიანულ სარწმუნოებას, მშობლიურ ენას, ზნე-ჩვეულებებს, ეროვნულ ტრადიციებს. ახალციხის საფაშო ოსმალეთისათვის ხელსაყრელი პლაცდარმი იყო, ერთი მხრით, დასავლეთ საქართველოს სამეთვალყურეოდ და ქართლ-კახეთის წინააღმდეგ, მეორე მხრით, კავკასიის მთიელ აბრაგებთან
1828-1829 რუსეთ-ოსმალეთის ომის შედეგად ახალციხე და მისი სანახები განთავისუფლებულ იქნა ოსმალთა ბატონიბოსაგან. XIX საუკუნის შუა წლებიდან ახალციხის საფაშო გაუქმდა, ხოლო ოსმალთა მფლობელობაში დარჩენილი ტერიტორიები ოსმალეთა სხვადასხვა პროვონციებს შეუერთდა.
|