ვიკიპედია

რუხი მელა

რუხი მელა (Urocyon cinereoargenteus), ან ნაცრისფერი მელა – ნაირმჭამელი ძუძუმწოვარი, ძაღლისებრთა ოჯახიდან. გავრცელებულია მთელ ჩრდილოეთ და ცენტრალურ ამერიკაში.რუხი მელა და კუნძულის მელა (Urocyon littoralis) წარმოადგენენ Urocyon-თა გვარი-ს ერთადერთ ცოცხალ სახეობებს. მიუხედავად იმისა რომ ის წარმოადგენდა ამერიკის შეერთებული შტატებში ყველაზე გავრცელებულ მელას, ადამიანის ზემოქმედების გამო მას ჩვეულებრივმა მელამ გადაუსწრო. წყნარი ოკეანისპირა შტატებში კი ის ისევ ლიდერობს. რუხი მელა ამერიკულ ძაღლისებრთა შორის ერთადერთია, რომელსაც ხეზე აძრომა შეუძლია.

აღწერა რედაქტირება

რუხი მელა სხვა ტიპებისგან უმეტესად გამოირჩევა ნაცრისფერი ზედა ნაწილებით, შავი ზოლით მის კუდსა და ძლიერ კისრზე, ხოლო თავის ქალა ადვილად შეიძლება განვასხვაოთ ჩრდილოეთ ამერიკის ყველა ძაღლისებრთადან მისი ფართოდ გამოყოფილი ნაწილებით, რომლებიც ქმნიან U- ფორმას.სქესობრივი დიმორფიზმი ძალიან მცირეა და გამოიხატება იმით, რომ მდედრი მამრთან შედარებით ცოტათი პატარაა.რუხი მელას მთლიანი სიგრძე 76 დან 112.5 სმ-მდე მერყეობს.კუდის ზომაა 27.5 დან 44.3 სმ-მდე, ხოლო უკანა ფეხების სიგრძეა 100 დან 150 მმ-მდე. რუხი მელა ჩვეულებრივ იწონის 3.7 დან 7 კგ-მდე, თუმცა ყოფილა შემთხვევა 9 კგ-იანის დაფიქსირებისა.[1] რუხ მელას ახასიათებს სითეთრე ყურებზე, ყელზე, მკერდზე, მუცელსა და უკანა ფეხებზე.

წარმოშობა და გენეტიკა რედაქტირება

 
რუხი მელა

რუხი მელა ჩრდილოეთ ამერიკაში გაჩნდა პლიოცენის ეპოქის შუა ეპოქაში 3.6 მილიონი წლის წინ.[2] მელას მსგავსი ძაღლისებრთა გენეტიკურმა ანალიზმა დაადასტურა, რომ რუხი და წითელი მელა განსხვავებული გვარებია ( Vulpes spp.). გენეტიკური თვალსაზრისით, რუხი მელა ხშირად ჯგუფდება ორ სხვა უძველეს ხაზთან, აღმოსავლეთ აზიის ენოტისმსგავს ძაღლთან ( Nyctereutes procyonoides ) და აფრიკულ ღამურასყურებიან მელასთან( Otocyon megalotis ). [3] ქრომოსომისრაოდენობაა 66 (დიპლოიდი), რომლის ფუნდამენტური რიცხვია 70. [4] გენეტიკურმა ანალიზმა აჩვენა, რომ რუხი მელა გადაადგილდა ჩრდილო-აღმოსავლეთ შეერთებული შტატებში, პოსტ-პლეისტოცენში, შუასაუკუნეების კლიმატის ანომალიის დათბობის ტენდენციასთან ერთად.

რუხი მელას ჯუჯა ნათესავი,კუნძულის მელა, სავარაუდოდ, წარმოიშვა მატერიკული რუხი მელიებიდან. [5] ეს მელა ადამიანებს აშკარად გადაყავდათ კუნძულიდან და კუნძულებზე.

განაწილება და ჰაბიტატი რედაქტირება

სახეობა გვხვდება ჩრდილოეთ ამერიკის სამხრეთ ნახევრის ყველაზე კლდოვან, ტყიან, ბუჩქიან რეგიონებში სამხრეთ კანადადან ( მანიტობა სამხრეთ-აღმოსავლეთ კვებეკის გავლით) [6] სამხრეთ ამერიკის ჩრდილოეთ ნაწილამდე ( ვენესუელა და კოლუმბია ), სამხრეთ – დასავლეთის შეერთებული შტატების მთების გამოკლებით. [7] ეს ერთადერთი ძაღლისებრია, რომლის ბუნებრივი განსახლების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთსაც და სამხრეთ ამერიკასაც. [8]

ქცევა რედაქტირება

 
რუხი მელას ყეფა, ჩრდილოეთ ფლორიდა

ძაღლისებრთა შორის ხეზე ძრომის უნარი მხოლოდ რუხ მელას და ენოტისმსგავს ძაღლს აქვთ. მისი ძლიერი, კაუჭის მსგავსი კლანჭები საშუალებას აძლევს აძვრეს ხეზე და გაექცეს მრავალ მტაცებელს, მაგალითად, შინაურ ძაღლს ან კოიოტს, [9] ან მიაღწიოს ხეზე დაფარულ საკვებს. მას შეუძლია ასვლა, ვერტიკალურ საყრდენზე 18 მეტრის სიმაღლეზე და გადახტომა ტოტიდან ტოტზე. [10] იგი ძირითადად გადაადგილდება ტოტიდან ტოტზე გადახტომით, ან ნელა მოძრაობს უკან, როგორც შინაური კატა .

რეპროდუქცია რედაქტირება

 
ნაცრისფერი მელა, რომელიც აჩვენებს კუდის შავ ზოლს, სიერა ნევადა

რუხ მელას ახასიათებს მონოგამიურობა . რუხი მელას გამრავლების სეზონი გეოგრაფიულად განსხვავებულლია; მიჩიგანში, რუხი მელა მარტის დასაწყისში მრავლდება, ალაბამაში, თებერვალში. ფეხმძიმობის პერიოდი დაახლოებით 53 დღე გრძელდება. მდედრი სქესობრივად მომწიფებული დაახლოებით 10 თვის ასაკშია. ახალდაბადებულები მშობლებთან ერთად ნადირობას იწყებენ 3 თვის ასაკში. როცა 4 თვეს აღწევს ძვლევანი სისტემა ჩამოყალიბებულია და უკვე შეუძლია თავისით ნადირობა. ოჯახი ერთად რჩება შემოდგომამდე, სანამ ახალგაზრდა მამრი აღწევს სქესობრივ მომწიფებას, შემდეგ კი იფანტებიან. [4]მოზრდილებში რუხი მელა არ აჩვენებს რაიმე სქესის დისპერსიის ნიშნებს. [11]

კვება რედაქტირება

რუხი მელა არის ნაირმჭამელი, მარტოხელა მონადირე. იგი ხშირად ნადირობს აღმოსავლურ cottontail (Sylvilagus floridanus) აღმოსავლეთ აშშ, მიუხედავად იმისა, რომ ადვილად დაჭერდა ვოლის, ბიგასებრნებს და ფრინველებს . კალიფორნიაში, რუხი მელა უპირატესად ჭამს მღრღნელებს. [9] დასავლეთ შეერთებული შტატების ზოგიერთ ნაწილში (მაგალითად, იუტას სიონის ეროვნულ პარკში), რუხი მელა ძირითადად მწერებით და ბალახოვანი საკვებით ცხოვრობს. [12] ხილი არის რუხი მელის კვების მნიშვნელოვანი კომპონენტი ამიტომ ეძებს ადვილად ხელმისაწვდომ ხილს. ჭამს ჩვეულებრივ მელაზე მეტ ბოსტნეულს ( Vulpes vulpes ). [13]

ქვესახეობები რედაქტირება

რუხ მელას აქვს ჩვენთვის ნაცნობი 16 ქვესახეობა [4]

პარაზიტები რედაქტირება

რუხი მელას პარაზიტებს მოიცავს Metorchis conjunctus . [14]

ლიტერატურა რედაქტირება

  • ალდერტონი, დევიდ (1998). მელა, მგლები, ლომები და მსოფლიოს გარეული ძაღლები . ლონდონი: ბენდფორდი ISBN 081605715X

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ Fritzell, Haroldson, Erik, Kurt (November 1982). „Urocyon cinereoargenteus“. Mammalian Species: 1–8.
  2. ↑ Paleobiology database, Collection 19656, Graham County, Arizona დაარქივებული 2013-07-26 საიტზე Wayback Machine. . Authority by the Dr. John Alroy, 18 February 1993.
  3. ↑ Geffen, E.; Mercure, A.; Girman, D. J.; MacDonald, D. W.; Wayne, R. K. (September 1992). "Phylogenetic relationships of the fox-like canids: mitochondrial DNA restriction fragment, site and cytochrome b sequence analyses". Journal of Zoology, London. 228: 27–39. doi:10.1111/j.1469-7998.1992.tb04430.x. შეცდომა ციტირებაში Invalid <ref> tag; name "r5" defined multiple times with different content; $2
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 Fritzell, Erik K.; Haroldson, Kurt J. (1982). "Urocyon cinereoargenteus" (PDF). Mammalian Species. 189 (189): 1–8. doi:10.2307/3503957. JSTOR 3503957. Archived from the original (PDF) on 22 January 2012. Retrieved 27 November 2011. შეცდომა ციტირებაში Invalid <ref> tag; name "Fritzell" defined multiple times with different content; $2
  5. ↑ Fuller, T.K.; Cypher, B. L. (2004). C. Sillero-Zubiri; M. Hoffman; D. W. Macdonald (eds.). Gray fox Urocyon cinereoargenteus. pp. 92–97 in Canids: foxes, wolves, jackals, and dogs. Status survey and conservation action plan (PDF). Cambridge, United Kingdom: IUCN Publications. Retrieved 27 November 2011. შეცდომა ციტირებაში Invalid <ref> tag; name "FullerCypher" defined multiple times with different content; $2
  6. ↑ Nature Canada. Naturecanada.ca. ციტირების თარიღი: 2019-01-29.
  7. ↑ Wozencraft, W.C. (2005). "Order Carnivora". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M (eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. p. 582. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494. შეცდომა ციტირებაში Invalid <ref> tag; name "msw3" defined multiple times with different content; $2
  8. ↑ (1980) Pleistocene mammals of North America. Columbia University. 
  9. ↑ 9.0 9.1 Fedriani, J. M.; Fuller, T. K.; Sauvajot, R. M.; York, E. C. (2000). "Competition and intraguild predation among three sympatric carnivores". Oecologia. 125 (2): 258–270. doi:10.1007/s004420000448. hdl:10261/54628. PMID 24595837. შეცდომა ციტირებაში Invalid <ref> tag; name "Fedriani" defined multiple times with different content; $2
  10. ↑ Sillero-Zubiri, Claudio; Hoffman, Michael; and MacDonald David W. (2004) Canids: Foxes, Wolves, Jackals, and Dogs: Status Survey and Conservation Action Plan. Gland, Switzerland and Cambridge, UK: IUCN. p. 95
  11. ↑ Follmann, 1973
  12. ↑ Alderton, p. 124.
  13. ↑ "Urocyon cinereoargenteus". Animal Diversity Web. Retrieved 19 August 2007. შეცდომა ციტირებაში Invalid <ref> tag; name "CWC" defined multiple times with different content; $2
  14. ↑ Mills J. H., Hirth R. S. (1968). „Lesions Caused by the Hepatic Trematode, Metorchis conjunctus, Cobbold, 1860: A Comparative Study in Carnivora“. Journal of Small Animal Practice. 9 (1): 1–6. doi:10.1111/j.1748-5827.1968.tb04678.x.

შეცდომა ციტირებაში ტეგი <ref> სახელად „r1“, გარკვეული <references>-ში, არ გამოიყენება წინა ტექსტში.; $2
შეცდომა ციტირებაში ტეგი <ref> სახელად „r6“, გარკვეული <references>-ში, არ გამოიყენება წინა ტექსტში.; $2

შეცდომა ციტირებაში ტეგი <ref> სახელად „r7“, გარკვეული <references>-ში, არ გამოიყენება წინა ტექსტში.; $2
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=რუხი_მელა&oldid=4641453“-დან