მამია III გურიელი

მამია III გურიელი (გ. 1714, ღვანკითი) — გურიის მთავარი 1689-1711, იმერეთის მეფე (უზურპატორი) 1701–1702, 1713–1714,გიორგი III გურიელის ძე.

მამია III გურიელი
გურიის მთავარი, იმერეთის მეფე
მმართ. დასაწყისი:	1689
მმართ. დასასრული:	1714
წინამორბედი:	ქაიხოსრო II გურიელი
მემკვიდრე:	გიორგი IV გურიელი
გარდ. თარიღი:	1714
გარდ. ადგილი:	ღვანკითი
მეუღლე:	ელენე აბაშიძე თამარ ერისთავი
შვილები:	გიორგი IV გურიელი, ქაიხოსრო III გურიელი, ლევან გურიელი, ნიკოლოზ ბატონიშვილი, მანუჩარი
დინასტია:	გურიელები
მამა:	გიორგი III გურიელი
მამია III გურიელი ვიკისაწყობში

ისტორიულ წყაროებში იხსენიება როგორც „დიდი“ ან „შავი გურიელი“. ოსმალეთთან მოქნილი დიპლომატიური პოლიტიკის მეშვეობით აფართოებდა სამთავროს ტერიტორიას. იმერეთის მეფისაგან იყიდა ტერიტორია. მანვე განაახლა ბუკისციხე, დაიკავა საჯავახო. აქტიურად იყო ჩართული ტყვეებით ვაჭრობაში, მიუხედავად იმისა, რომ ფიცის წიგნით უდასტურებდა ბერ ბესარიონს ტყვეებით ვაჭრობის აკრძალვას.

ბიოგრაფია

1688 წელს მამიამ სტუმრად მიიღო ქართლის გაძევებული მეფე გიორგი XI, მაგრამ მალე ეჭვი გაუჩნდა, რომ გიორგი XI-ს გურიის ტახტი სურდა, ამიტომ მასთან დაახლოებული ზოგი ადგილობრივი ფეოდალი შეიპყრო, ზოგი კი დაამცრო. 1691 წელს მამიამ ცოლად შეირთო იმერეთის ფაქტობრივი მმართველის, გიორგი აბაშიძის ასული ელენე. ამავე პერიოდში მან შეისყიდა ორი მოსაზღვრე სათავადო საჭილაო და სამიქელაძეო. მალე მამია III ისე გაძლიერდა, რომ ჩარევა დაიწყო იმერეთის სამეფოს საქმეებში. ამავე ხანებში გააძლიერა დიპლომატიური ურთიერთობა ოსმალეთთან, სადაც ელჩად გაგზავნა ბეჟან ნაკაშიძე. 1696 წელს ოსმალეთის სულთანთან შეთანხმებით თავისი გავლენა დაამყარა ოდიშის სამთავროზე. პეტრე ჩხატარაისძე მას „დადიან–გურიელს“ უწოდებდა.

დაუმოყვრდა იმერეთის მეფე სიმონს, ახალციხის ფაშას დახმარებით დააბრუნა ქართლში გაქცეული სიმონი, გააშვებინა ცოლი, მისი და შერთო ცოლად და ხელახლა გაამეფა ის იმერეთში. ამან გაამწვავა მისი ურთიერთობა გიორგი-მალაქია აბაშიძესთან, რომელმაც მომხრეები შემოიკრიბა და გურიელს ომით დაემუქრა. 1701 წელს გიორგი აბაშიძე და გურიელი შეთანხმდნენ, რომ თუ სიმონ მეფეს მოეკლათ და მამია გაემეფებინათ. შეთქმულებმა სიმონ მეფე მოკლეს 1701 წელს. 1701-1702 წლებში გურიელი მეფობდა იმერეთისა და ოდიშის სამთავროში მსხვილ ფეოდალთა მხარდაჭერით. გიორგი აბაშიძემ სამეფო შემოსავალი არ უწილადა იმერეთის მეფე გურიელს, რის გამოც გურიელი იძულებული გახდა ტყვეები გაეყიდა გურიიდან და ამით გაესწორებინა ხარჯები. 1702 წელს ამ ყველაფრით გაბეზრებულმა გურიელმა თვითონ თქვა უარი სამეფო ტახტზე.

მამია III გურიელი იძულებული გახდა დამორჩილებოდა 1703 დასავლეთ საქართველოში შემოჭრილ ოსმალთა ლაშქარს, რის შედეგად გურიის სამთავრომ ბათუმი დაკარგა. 1709 წელს გურიის სამთავრო დალაშქრა და ააოხრა იმერეთის მეფე გიორგი VI-მ, რადგან მამია III მას არ ეხმარებოდა გიორგი-მალაქია აბაშიძის წინააღმდეგ ბრძოლაში.

მამია III-მ კავშირი შეკრა რაჭის ერისთავთან, ბეჟან ლეჩხუმის ბატონთან და ლიპარტიანთან. კავშირი იმით განამტკიცა, რომ ლიპარტიანს თავისი და მისცა ცოლად. შეკრულებს ხმარი დაუჭირეს სიმონ და ზურაბ აბაშიძეებმაც და 1711 წელს მამია III გაამეფეს იმერეთში. გამეფების შემდეგ მამია გაეყარა ელენე აბაშიძეს და რაჭის ერისთავის და თამარი შეირთო. ამის შემდეგ გურიელი ქუთაისში გადავიდა და გურიელობა თავის შვილს, გიორგი IV-ს დაუთმო. მამია III ტახტზე მხოლოდ სამ თვეს იყო. ზურაბ აბაშიძე უკმაყოფილო იყო გურიელის მეფობით. იგი ახალციხეში გიორგი VI-ს დაუკავშირდა და ლეჩხუმის მთავარ ბეჟანთან ერთად გურიელის წინააღმდეგ გაემართნენ. ბრძოლა მოხდა ჩხარში 1712 წელს. ამ ბრძოლაში მამია III გურიელი დამარცხდა. მამიამ კვლავ დაიხმარა დადიანი, ერისთავი, აბაშიძე და ლეჩხუმის მთავარი ბეჟანი და 1713 წელს ოკრიბაში გამართულ ბრძოლაში დაამარცხა მეფე. ორთვიანი მეფობის შემდეგ მამია III გარდაიცვალა. დაკრძალულია შემოქმედის საკათედრო ტაძარში, სადაც დაცულია მისი ფრესკა.

ლიტერატურა

• ჩხატარაიშვილი ქ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 396.
• რეხვიაშვილი, მ., იმერეთის სამეფო 1462-1810, თბილისი: უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 1989. — გვ. 139, 145, 151-156.

რესურსები ინტერნეტში

• მამია III გურიელი კრძალავს ტყვეთა სყიდვას

წინამორბედი: ქაიხოსრო II	გურიის მთავარი 1689 - 1711	შემდეგი: გიორგი IV
წინამორბედი: სიმონი	იმერეთის მეფე 1701 - 1702	შემდეგი: გიორგი VI
წინამორბედი: გიორგი VII	იმერეთის მეფე 1714	შემდეგი: გიორგი VII