მალთაყვის ბრძოლა
რუსეთ-ოსმალეთის ომი (1806-1812)-ს ნაწილი
თარიღი 2 ნოემბერი-15 ნოემბერი, 1809
მდებარეობა მალთაყვა რუსეთის იმპერია
შედეგი რუსეთის იმპერიის გამარჯვება
ტერიტორიული
ცვლილებები
ფოთის აღება რუსეთის იმპერიის მიერ
მხარეები
რუსეთის იმპერია რუსეთის იმპერია, გურიის სამთავრო გურიის სამთავრო, ოდიშის სამთავრო ოდიშის სამთავრო, აფხაზეთის სამთავრო ოსმალეთის იმპერია ოსმალეთის იმპერია
მეთაურები
რუსეთის იმპერია დიმიტრი ორბელიანი
გურიის სამთავრო ვახტანგ ერისთავი, სიმონ გუგუნავა
ოდიშის სამთავრო ნიკო დადიანი
ოსმალეთის იმპერია ქუჩუკ-ბეგი, ტრაპიზონის შერიფ-ფაშა
ძალები
6 000 9 000
დანაკარგები
74 მოკლული[1]მ.შ. 58 ქართველი, 8 რუსი, 4 აფხაზი

234 დაჭრილი, მ.შ. 174 ქართველი, 38 აფხაზი, 22 რუსი

1500 მოკლული და დაჭრილი, 283 ტყვე

მალთაყვის ბრძოლა 1809რუსეთ-ოსმალეთის ომის ნაწილი, რუს-ქართველთა ლაშქრის ბრძოლა ფოთის ციხის ასაღებად. რუსეთის სარდლობა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა ფოთის აღებას, რამდენადაც ფოთი წარმოადგენდა დასავლეთ საქართველოში ოსმალეთის მთავარ დასაყრდენს. ბრძოლისა და შესაბამისად, ციხის აღების ბედი გადაწყვიტა გურიის სამთავროს მიმხრობამ რუსეთისადმი.

წინაპირობა

რედაქტირება

რუსეთის იმპერიის ჯარის სარდალმა დიმიტრი ორბელიანმა 1809 წლის ივნისში ფოთის ციხის კომენდანტთან მოლაპარაკება სცადა, მაგრამ უშედეგოდ. ამის შემდეგ მან ციხის ძალით აღება გადაწყვიტა. 12 აგვისტოს რუსეთის ჯარი სამეგრელოსა და აფხაზეთის სამთავროების ლაშქართან ერთად ფოთისაკენ დაიძრა. ჯარის ერთი ნაწილი მდინარე რიონის მარცხენა მხარეს გადავიდა და ციხიდან დაახლოებით 3 კმ-ზე დადგა. ნაწილი მდინარის ქვემო წელზე დაეშვა. მდინარის მარჯვენა მხარეს ქვემეხები დადგეს. 13 აგვისტოს, არტილერიის ცეცხლის შემდეგ ოსმალებმა გამაგრებული ადგილი დატოვეს და ციხეს მიაშურეს. მათი გარნიზონი, რომელიც 600 კაცისგან შედგებოდა, 3 მხრიდან იქნა გარშემორტყმული. არტილერიის ცეცხლმა ოსმალებს მნიშვნელოვანი ზარალი მიაყენა, მაგრამ შეტევა შეყოვნდა საომარი მასალის სიმცირის გამო.

მალთაყვის ბრძოლა

რედაქტირება

ოქტომბრის II ნახევარში ოსმალეთის გარნიზონის დასახმარებლად ფოთს მიუახლოვდა ტრაპიზონის შერიფ-ფაშა 9000 ჯარისკაცით. 30 ოქტომბერს შერიფ-ფაშას ჯარი ფოთიდან 12 ვერსით სამხრეთით, მდინარეების, მალთაყვის და გრიგოლეთისწყლის შორის დაბანაკდა. 2 ნოემბერს არტილერიის ცეცხლის საფარით სამეგრელოსა და აფხაზეთის ლაშქრის ნაწილები მდინარე მალთაყვისაკენ დაიძრნენ. ოსმალებმა ცეცხლითვე უპასუხეს. ორმხრივი სროლა 12 დღის განმავლობაში გაგრძელდა.

ამასობაში მამია V გურიელი, რომელმაც ხელი არ შეუშალა ოსმალეთის რაზმს გურიის სამთავროს ტერიტორიაზე გავლაში, რუსეთის მხარეს გადაიბირა დიმიტრი ორბელიანმა ჯუმათელი ეპისკოპოსის ნიკოლოზის და ზურაბ წერეთლის დახმარებით. გურიის სამთავროს ლაშქარმა ვახტანგ ერისთავისა და სიმონ გუგუნავას მეთაურობით გრიგოლეთიდან მოულოდნელად შეუტია მტერს და სასტიკად დაამარცხა.[1] ოსმალები ზურგიდან თავდასხმას არ ელოდნენ და პანიკაში ჩაცვივდნე. ზოგი ზღვით გაქცევას შეეცადა, ბევრი წყალში დაიხრჩო, ნაწილი ტყესა და ჭაობში გაიფანტა. მოკლულების და დაჭრილების სახით ოსმალებმა 1500 კაცი დაკარგეს, 283 ტყვედ ჩავარდა. შერიფ-ფაშა ტრაპიზონში 400 კაცით დაბრუნდა.

შედეგები

რედაქტირება

შერიფ-ფაშას კორპუსის მარცხმა აიძულა ფოთის გარნიზონის უფროსი ქუჩუკ-ბეგი, რომ 14 ნოემბერს დაეტოვებინა ციხე. 15 ნოემბერს დაეუფლა გენერალი დიმიტრი ორბელიანი მეგრელ-აფხაზთა რაზმებით.[1] 272 კაცს უფლება მიეცა, ნავებით დაეტოვებინათ ციხე. რუსეთს დარჩა 34 ზარბაზანი და დიდძალი ტყვია-წამალი.

1812 წლის ბუქარესტის ზავით რუსეთმა ფოთი ისევ ოსმალეთის დაუთმო.

იხილეთ აგრეთვე

რედაქტირება

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • ნარსია გ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 387.
  • ჩხატარაიშვილი ქ., გურიის სამთავროს შეერთება რუსეთთან, თბ.: მეცნიერება, 1985. — გვ. 28-32.
  • „საქართველოს ისტორიის ნარკვევები“, ტ. 4, თბილისი, 1973
  • დადიანი, ნ. „ქართველთ ცხოვრება“, თბილისი, 1962
  1. 1.0 1.1 1.2 აბაშიძე ზ., ბახტაძე მ, ჯანელიძე ო., „საქართველო და ქართველები“, თბილისი, 2013. — გვ. 485, ISBN 978-9941-0-5498-3.