ბამაკო

ბამაკო
ფრანგ. Bamako
დედაქალაქი
	ბამაკო; ფრანგ. Bamako
	გერბი
ქვეყანა	მალი
ოლქი	ბამაკო
კოორდინატები	12°39′00″ ჩ. გ. 8°00′00″ დ. გ. / 12.65000° ჩ. გ. 8.00000° დ. გ.
ფართობი	245 კმ²
ცენტრის სიმაღლე	350 მ
მოსახლეობა	1 809 106 კაცი (2009)
სიმჭიდროვე	7384,11 კაცი/კმ²
აგლომერაცია	2 757 234
სასაათო სარტყელი	UTC-0
	ბამაკო ვიკისაწყობში

ბამაკო (ფრანგ. Bamako) — მალის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი. 2009 წლის აღწერის მიხედვით აქ ცხოვრობდა 1 809 106 ადამიანი. ბამაკო არის აფრიკაში მოსახლეობის მხრივ ყველაზე სწრაფად მზარდი ქალაქი (მსოფლიოში მეექვსე)^[2]. ქალაქი გაშენებულია მდინარე ნიგერის ორივე სანაპირო ზოლში, მდინარეზე არის პორტი, რაც ხელს უწყობს ვაჭრობას. ბამაკო მდებარეობს მალის სამხრთ-დასავლეთ ნაწილში, ამ ტერიტორიიდან რამდენიმე კილომეტრში არის მალი-კოტ-დ’ივუარის ოფიციალური სახელმწიფო საზღვარი. ეს დასახლებული პუნქტი წარმოადგენს მალის პოლიტიკურ და კულტურულ ცენტრს, ამ ქალაქს ქვეყანაში განსაკუთრებული ადმინისტრაციული სტატუსი აქვს მინიჭებული.

ბამაკოდან 15 კილომეტრში მდებარეობს საერთაშორის აეროპორტი. მალის დედაქალაქი სარკინიგზო ხაზის მეშვეობით უკავშირდება ქვეყნის სხვადასხვა ქალაქს.

ეტიმოლოგიარედაქტირება

ლეგენდის თანახმად, ერთ-ერთი პირველი დასახლება დაარსდა მონადირის, სახელად ბამბას, გამო და შესაბამისად სახელად დაერქვა «ბამა კო», ანუ «მდინარე ბამბა». მეორე ვერსიის თანახმად, ქალაქის სახელი დაკავშირებულია სიტყვა «ბამა»-სთან, რომელიც ბამბარას ხალხის ენაზე ნიშნავს «ნიანგს». ამ თეორიის შესაბამისად «ბამაკო» ითარგმნება, როგორც «ნიანგების მდინარე». ეს თეორია ძირითადად ითვლება, რის გამოც ბამაკოს გერბზე გამოსახულია სამი ნიანგი.

ისტორიარედაქტირება

ბამაკოს ტერიტორიაზე ადამიანი უძველესი დროიდან იყო დასახლებული. ამ ტერიტორიაზე ადამიანების ცხოვრებისთვის ხელსაყრელი პირობები იყო შექმნილი, ამას, უპირველეს ყოვლისა, განაპირობებდა მდინარე ნიგერი. ბამაკოს ვაჭრობის მხრივ მნიშვნელოვანი ფუნქციები ეკისრებოდა. XIX საუკუნისთვის ეს ტერიტორია შევიდა საფრანგეთის იმპერიის შემადგენლობაში. 1960 წელს მალიმ საფრანგეთისგან დამოუკიდებლობა მოიპოვა, ამ დროისთვის ბამაკოს მოსახლეობა 160 000 ადამიანს შეადგენდა.

კლიმატირედაქტირება

ბამაკოსათვის დამახასიათებელია საჰელის სამხრეთისთვის ტიპური კლიმატი. მას აქვს სუბეკვატორული სარტყელის ნიშნები, მაგრამ ხასიათდება, როგორც ტროპიკული და საკმაოდ ცხელი, ჰაერის საშუალო ტემპერატურა მთელი წლის განმავლობაში არ ეცემა 25 °С-ზე დაბლა. ყველაზე უფრო ცხელი თვეებია — მარტი, აპრილი და მაისი, როდესაც ტემპერატურის საშუალო მაქსიმუმი აღწევს 38-39 °С. ყველაზე უფრო ცივი თვეებია — ნოემბერი, დეკემბერი და თებერვალი. ნალექების რაოდენობის საშუალო წლიური დონე შეადგენს 880 მმ-ს და ნალექების ეს რაოდენობა თითქმის მთლიანად მოდის მაისიდან ოქტომბრამდე მონაკვეთში. დეკემბრიდან თებერვლის ჩათვლით პერიოდში ნალექი საერთოდ არ მოდის.

დემოგრაფიარედაქტირება

ქალაქი დიდი ხნის განმავლობაში განიცდის დემოგრაფიულ ბუმს: 2,5 ათასი მაცხოვრებელი 1884 წელს; 8 ათასი 1908 წელს; 37 ათასი 1945 წელს; დაახლოებით 100 ათასი 1960 წელს (მალის დამოუკიდებლობის მოპოვების წელი). ამ დროიდან ქალაქი აგრძელებს სოფლის მოსახლეობის მოზიდვას, რომლებიც დედაქალაქში მიემართებიან სამუშაოს მოსაძებნად. მოსახლეობის რაოდენობის ასეთი არაკონტროლირებადი ზრდა პროვოცირებას ახდენს ქალაქის ეკოლოგიის, კანალიზაციის, ავტოგზებზე საცობების, სასმელი წყლის და სხვა სერიოზულ პრობლემებზე.

დაკარიდან და აბიჯანიდან ათასი კმ-ის ან გვინეის სახელმწიფო საზღვრიდან 400 კმ-ის სიშორეზე მდებარე ქალაქი ბამაკო ბოლო წლებში გახდა დასავლეთი აფრიკის გზაჯვარედინი. ქალაქში ცხოვრობს მრავალფეროვანი ეთნიკური ჯგუფები, როგორც თვითონ მალიდან, ასევე მიმდებარე სახელმწიფოებიდან.

ადმინისტრაციული დაყოფარედაქტირება

ადმინისტრაციული თვალსაზრისით ქალაქი დაყოფილია 6 კომუნად:

კომუნა	მოსახლეობა,^[3] ად. (2009)	ფართობი, კმ²
კომუნა I	335 407	35,0
კომუნა II	159 805	18,3
კომუნა III	128 872	20,7
კომუნა IV	300 085	42,0
კომუნა V	414 668	42,0
კომუნა VI	470 269	87,0
სულ	1 809 106	245,0

ტრანსპორტირედაქტირება

სარკინიგზო ხაზი დაკარი-ბამაკო დედაქალაქს ქვეყნის დასავლეთში მდებარე ქალაქ კაესის გავლით აკავშირებს სენეგალის დედაქალაქ დაკართან. ფუნქციონირებს საავტომობილო კავშირი ქვეყნის ისეთ მსხვილ ქალაქებთან, როგორებიცაა კულიკორო, კატი, სეგუ, სიკასო და სხვა.

1974 წელს გახსნილი ბამაკოს აეროპორტი (Bamako-Sénou International Airport) მდებარეობს დედაქალაქიდან 15 კმ-ში. ხელისუფლების მონაცემებით 2005 წლისთვის აეროპორტის ტრაფიკმა შეადგინა 516 000 ადამიანი. ასევე განსაკუთრებული სატრანსპორტო მნიშვნელობა აქვს მდინარე ნიგერს. ქალაქი მდებარეობს მდინარის ორივე სანაპიროზე, რომლებიც ერთმანეთთან შეერთებულია სამი ხიდით (პირველი აშენდა 1960 წელს, მეორე — 1992 წელს, მესამე 2011 წელს).