ხუნუ
ხუნუ (ჩინური: 匈奴,[1] ფინინი: Xiōngnú) — მომთაბარე ტომების გაერთიანება,[2] რომლებიც დომინირებდნენ აზიის მდელოზე ძვ. წ. III საუკუნიდან I საუკუნემდე. ჩინურ წყაროების მიხედვით მათ ძვ. წ. 209 წელს, მოდუ შანიუს ხელმძღვანელობით იმპერია შექმნეს. იმპერიამ იარსება დაახლოებით სამი საუკუნე (ძვ. წ. 209 — 93) და აღემატებოდა დღევანდელი მონღოლეთის საზღვრებს. ძვ. წ. II საუკუნეში იუეჩჟების დამარცხების შემდეგ ისინი ცენტრაური და სამხრეთი აზიის მდელოზე მთავარ ძალად იქცნენ. მათი გავლენის ქვეშ იყო მოქცეული: სამხრეთი ციმბირი, დღევანდელი მონღოლეთი, შიდა მონღოლეთი, განსუ, სინძიანი. მათ რთული ურთიერთობა ჰქონდათ სამხრეთით არსებულ ჩინურ დინასტიებთან, რომელიც ხშირად საომარ მოქმედებებშიც გადადიოდა.
ზოგიერთი მეცნიერი მათ ევრაზიულ ველზე დასავლეთით მაცხოვრებელ ხალხებთან აიგივებს. ხუნუს ჯგუფის ეთნიკურ კუთვნილების დადგენას ართულებს ჩინურ წყაროებში შემორჩეილი სიტყვების მცირე რაოდენობა, რომლებიც ძირითადად ადგილების ან ადამიანების სახელებს წარმოადგენენ. მეცნიერები დასაშვებად მიიჩნევენ მათ: ირანულ,[3][4][5][6] მონღოლურ,[7] ტოხარულ, თურქულ,[8] ურალურ,[9][10] ენისეიურ[11][12] ან შერეულ ეთნიკურ წარმომავლობას.[13] სიტყვა ხუნუ შეიძლება წარმოადგენდეს ჰუნის მონათესავე სიტყვას.[12][14]
ლიტერატურა რედაქტირება
- (რუსული) Потапов, Л. П. 1966. Этнионим Теле и Алтайцы. Тюркологический сборник, 1966: 233-240. Мoscow: Nauka. (Potapov L.P., The ethnonym "Tele" and the Altaians. Turcologica 1966: 233-240).
- (ინგლისური) Houle, J. and L.G. Broderick 2011 "Settlement Patterns and Domestic Economy of the Xiongnu in Khanui Valley, Mongolia", 137-152. In Xiongnu Archaeology: Multidisciplinary Perspectives of the First Steppe Empire in Inner Asia.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- Material Culture presented by University of Washington
- Encyclopedic Archive on Xiongnu
- The Xiongnu Empire
- The Silk Road Volume 4 Number 1
- The Silk Road Volume 9
- Gold Headdress from Aluchaideng
- Belt buckle, Xiongnu type, 3rd–2nd century B.C.
- Videodocumentation: Xiongnu – the burial site of the Hun prince (Mongolia)
- The National Museum of Mongolian History :: Xiongnu
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Martini, Martino (2002) Opera omnia. ISBN 9788884430281.
- ↑ Xiongnu People. Encyclopædia Britannica. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 მარტი 2020. ციტირების თარიღი: 25 July 2015
- ↑ Harmatta 1994, p. 488: "Their royal tribes and kings (shan-yii) bore Iranian names and all the Hsiung-nu words noted by the Chinese can be explained from an Iranian language of Saka type. It is therefore clear that the majority of Hsiung-nu tribes spoke an Eastern Iranian language."
- ↑ Beckwith 2009, p. 71-73
- ↑ Bailey 1985, p. 21-45
- ↑ Jankowski 2006, p. 26-27
- ↑ А.Шабалов "Об этнической принадлежности хунну". 2009 (Russian). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-09-14. ციტირების თარიღი: 2015-06-16.
- ↑ Gedikli, Yusuf (2009). Hun Türkçesi Üzerine Araştırma ve İncelemeler - 8: Hun Türklerindeki Hu-Chie ~ Wu-Chie, İ-Ch’ü Jung, Ta-Li Jung Kavim Adlarının Etimolojisi ve Çok Önemli Üç Sonuç; Türk Dilinin ve Türk Tarihinin MÖ 659 Yılında Başladığının Belgelenmesi დაარქივებული 2012-12-02 საიტზე Wayback Machine. . YOM Türk Dünyası Kültür Dergisi, Bahar 2009
- ↑ Di Cosmo, 2004, pg 166
- ↑ Adolphe Bloch De l'origine des turcs en particuliers des osmanlis, გვ. 158–168.
- ↑ Adas 2001: 88
- ↑ 12.0 12.1 Beckwith 2009, p. 51-52, 404-405
- ↑ Geng 2005
- ↑ Vaissière 2006