ხრაშუნასებრი ჰიგროფორუსი

ხრაშუნასებრი ჰიგროფორუსი
	;
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:	სოკოები
განყოფილება:	ბაზიდიუმიანი სოკოები
კლასი:	აგარიკომიცეტები
რიგი:	ფირფიტოვანნი
ოჯახი:	ჰიგროფორუსისებრნი
გვარი:	ჰიგროფორუსი
სახეობა:	ხრაშუმასებრი ჰიგროფორუსი
ლათინური სახელი
	Hygrophorus russula (Schaeff.) Kauffman, 1918
NCBI	264141
EOL	1009730
MB	102423

ხრაშუნასებრი ჰიგროფორუსი (ლათ. Hygrophorus russula) — ჰიგროფორუსის გვარის სოკო ჰიგროფორუსისებრთა ოჯახისა.

კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლება. ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ნემორალურ ზონაში. იზრდება ფართოფოთლოვან ტყეებში, აგვისტოდან ნოემბრამდე.

სოკო პირველად აღწერა გერმანელმა ბუნებისმეტყველმა იაკობ კრისტიან შეფერმა 1774 წელს როგორც Agaricuss russula.

^[1] მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა ამერიკელმა მიკოლოგმა ჰენრი კელვინ კაუფმანმა 1918 წელს.^[2]

სამეცნიერო სინონიმები:

Agaricus russula Schaeff., 1774: Fr., 1821 basionym
Gymnopus russula (Schaeff.),Gray 1821
Limacium russula (Schaeff.) Ricken, 1910
Tricholoma russula (Schaeff.) Gillet, 1874

აღწერა რედაქტირება

ზრდასრული სოკოს ქუდის დიამეტრი 5-12(15) სმ-მდე აღწევს, ახალგაზრდობაში ნახევარსფეროსებრია, შემდგომში ამოზნექილი, ბრტყელი, შეკეცილი კიდეებით, სიბერეში ოდნავ ჩაზნექილია.

ქუდის ზედაპირი გლუვია, მხოლოდ ზოგჯერ ცენტრში ახასიათებს წვრილი ქერცლები. ნოტიო ამინდში წებოვან-ლორწოვანი, ახალგაზრდა სოკოები მოთეთროდან ვარდისფრამდე, ვარდისფერი ლაქებით, შემდგომში ცენტრში ვარდისფერ-წითელი, სიბერეში ღვინისფერ-წითელი.

ფირფიტები შედარებით ხშირი, ფეხთან შეზრდილი ან დაშვებული, თეთრი, იისფერ-მოვარდისფრო, ასაკთან ერთად და დაზიანებისას იფარება ღვინისფერ-წითელი ლაქებით, სიბერეში თითქმის ღვინისფერ-ვარდისფერია.

რბილობი — მკვრივი, თეთრი, დაზიანების ადგილებში ვარდსიფერდება, სუსტი ფქვილის სუნით, განსაკუთრებული გემოს გარეშე.

ფეხის სიგრძე — (3)6-8 სმ, სისქე — 1-2,5(4) სმ, ცენტრალური ან ქვევითკენ სუსტად შევიწროებული, იშვიათად გურზისებრი ან თითისტარისებრი, მაგარი, თავიდან თეთრია, შემდეგ მოვარდისფრო, უფრო მუქი ბოჭკოებით ან ქერცლებით დაფარული ზედაპირით. ზოგჯერ მთლიანად იასამნისფერია, გლუვი ან ოდნავ ზოლებიანი. ქუდთან თეთრია.^[3]

სპორების ფხვნილი თეთრი, სპორები (5,5)7-8(9)×4-5,5(6) მკმ ელიფსისებური, ბაზიდიუმი ოთხსპორიანი, 40-55x4-6 მკმ. ცისტიდების გარეშე.

კვებითი ღირებულება რედაქტირება

კარგ საჭმელ სოკოდ ითვლება.^[4]^[5]^[6] საჭმელად გამოიყენება ახალი, ასევე დამარინადებული და დამარილებული. სოკო განსაკუთრებით დაფასებულია სამხრეთ საფრანგეთში, ჩრდილოეთ იტალიასა და კატალონიაში.

გავრცელება და ეკოლოგია რედაქტირება

ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ნემორალურ ზონაში. იზრდება ჯგუფებად, ფართოფოთლოვან ტყეებში კირქვიან ნიადაგზე. მიკორიზას ქმნის მუხასთან, ასევე წიფელთან.^[7]

სეზონი — აგვისტოდან ნოემბრამდე.

მსგავსი სახეობები რედაქტირება

Hygrophorus purpurascens — ხრაშუნასებრი ჰიგროფორუსისგან განსხვავდებით ახასიათებს აბლაბუდისებრი საბურველი და იზრდება წიწვოვან ტყეებში.^[8]

გალერეა რედაქტირება

ლიტერატურა რედაქტირება

Коваленко, Александр Елисеевич (1989). Определитель грибов СССР. Л..
Arnolds, E. (1990). Flora Agaricina Neerlandica. Rotterdam, Brookfield, გვ. 121—122. ISBN 90-6191-971-1.

სქოლიო რედაქტირება

↑ Schaeffer JC. (1774). Fungorum qui in Bavaria et Palatinatu Nascuntur Icones (la), გვ. 58.
↑ Kauffman CH (1918). The Agaricaceae of Michigan, Publications Mich. geol. biol. Surv., Biol. Ser. 5 26. Lansing, Michigan: Wynkoop, Hallenbeck Crawford Co., გვ. 185.
↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 88, ISBN 99940-856-1-1.
↑ Huffman DM (2008). Mushrooms and Other Fungi of the Midcontinental United States (Bur Oak Guide). Iowa City, Iowa: University of Iowa Press, გვ. 85. ISBN 9781587297250.
↑ (1997) Mushrooms of Northeastern North America. Syracuse, New York: Syracuse University Press, გვ. 145. ISBN 978-0-8156-0388-7.
↑ Phillips, Roger (2010). Mushrooms and Other Fungi of North America. Buffalo, NY: Firefly Books, გვ. 86. ISBN 978-1-55407-651-2.
↑ Christian Deconchat et Jean-Marie Polèse, Champignons : l'encyclopédie, Artémis Éditions, 2002, 607 p. (ISBN 2-84416-145-6 et 978-2-84416-145-1, OCLC 424011070, lire en ligne [archive]), p. 185.
↑ Roody WC. (2003). Mushrooms of West Virginia and the Central Appalachians. Lexington, Kentucky: University Press of Kentucky, გვ. 143. ISBN 0-8131-9039-8.

[Schaeffer1774-1] Schaeffer JC. (1774). Fungorum qui in Bavaria et Palatinatu Nascuntur Icones (la), გვ. 58.

[kauffman1918-2] Kauffman CH (1918). The Agaricaceae of Michigan, Publications Mich. geol. biol. Surv., Biol. Ser. 5 26. Lansing, Michigan: Wynkoop, Hallenbeck Crawford Co., გვ. 185.

[3] ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 88, ISBN 99940-856-1-1.

[Huffman_2008-4] Huffman DM (2008). Mushrooms and Other Fungi of the Midcontinental United States (Bur Oak Guide). Iowa City, Iowa: University of Iowa Press, გვ. 85. ISBN 9781587297250.

[Bessette_1997-5] (1997) Mushrooms of Northeastern North America. Syracuse, New York: Syracuse University Press, გვ. 145. ISBN 978-0-8156-0388-7.

[6] Phillips, Roger (2010). Mushrooms and Other Fungi of North America. Buffalo, NY: Firefly Books, გვ. 86. ISBN 978-1-55407-651-2.

[7] Christian Deconchat et Jean-Marie Polèse, Champignons : l'encyclopédie, Artémis Éditions, 2002, 607 p. (ISBN 2-84416-145-6 et 978-2-84416-145-1, OCLC 424011070, lire en ligne [archive]), p. 185.

[Roody2003-8] Roody WC. (2003). Mushrooms of West Virginia and the Central Appalachians. Lexington, Kentucky: University Press of Kentucky, გვ. 143. ISBN 0-8131-9039-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]