ჭრელი ხავსის სოკო
ჭრელი ხავსის სოკო (ლათ. Xerocomellus chrysenteron) — საჭმელი სოკო Xerocomellus-ის გვარისა. წარსულში მიაკუთვნებდნენ ხავსის სოკოს (ლათ. Xerocomus) გვარს, რომელიც დღესდღეობით რამდენიმე მცირე ზომის გვარად არის დაყოფილი.
| ჭრელი ხავსის სოკო | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||||
| Xerocomellus chrysenteron (Bull.) Šutara, 2008[1] | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
პირველად აღწერა ფრანგმა ბოტანიკოსმა პიერ ბიულიარმა 1789 წელს როგორც Boletus communis.
სამეცნიერო სინონიმები:
აღწერა რედაქტირება
სოკოს ქუდის დიამეტრი 4-10 სმ-მდე აღწევს, ამოზნექილი ან ბალიშისებრია, მშრალი. ზოგჯერ ცენტრში ჩაზნექილია, მქრქალი, ხავერდოვანი ან ტიტველი. ქუდის ფერი — შინდისფერ-წითელი, ყავისფერი, ზეთისხილისფერ-ყავისფერი, ყავისფერ-წითელი, ჟანგმიწისფერ-ნაცრისფერი. მისი დამახასიათებელი ნიშანთვისებაა ბადისებრი-დამსკდარი ქუდი, ბზარებს შორის შესაძლოა ჰქონდეს ვარდისფერი შეფერილობა.
რბილობი — მოთეთრო ან მოყვითალო, კანქვეშ მოწითალოა, ჰაერზე ლურჯდება.[3]
ფორების შრე შედგება განიერკუთხიანი ნასვრეტებისაგან, ფეხთან შეზრდილია. მილები — კრემისფერ-ყვითელი, ჟანგმიწისფერი-ყვითელი, ნაცრისფერ-მოყვითალო-მწვანე ან ზეთისხილისფერ-ყვითელი, მოგვიანებით — ზეთისხილისფერი, გაჭრისას ან ხელის დაჭერისას ლურჯდება.
ფეხის სიგრძე — 4-10 სმ-მდე, სისქე — 1-2 სმ, სწორი ან მოგრეხილი, წვრილი, გლუვი. ერთი სისქისაა ან ძირისკენ წვრილდება. ძირში სუსტად შეიმჩნევა მურა-ბოჭკოვანი ზოლები. ღია-ყვითელი ფერისაა, ძირში — წითელი.
სპორების ფხვნილი — ყვითელი-ზეთისხილისფერი-მურა ან მომწვანო-ზეთისხილისფერი, სპორის ზომა — 14×5 მკმ, თითისტარისებრი.[4]
კვებითი ღირებულება რედაქტირება
დაბალხარისხიან სოკოდ ითვლება. იჭმება ახალი. მომზადებისას ლორწოვანია. საჭმელად უმჯობესია ნორჩი. შესაძლებელია მისი დამარილება, ასევე გაყინვა ან გახმობა შემდგომში შემწვარი კერძების ან სუპების მოსამზადებლად.
მსგავსი სახეობები რედაქტირება
_Fr_228141.jpg)
_Contu_309289.jpg)
ეკოლოგია და გავრცელება რედაქტირება
გავრცელებულია მთელ ჩრდილოეთ ზომიერ სარტყლებში. ინტროდუცირებულია ახალ ზელანდიაში.[5] იზრდება ერთეულებად ან ჯგუფებად ფოთლოვან და შერეულ, ზოგჯერ წიწვოვან ტყეებში კარგად გაფხვიერებულ ნიადაგზე. მიკორიზას ქმნის ფოთლოვან ხეებთან, ხშირად მუხასთან. საკმაოდ გავრცელებული სახეობაა.
გალერეა რედაქტირება
-
ილუსტრაცია -
-
-
-
-
-
სპორების ფხვნილი
_spore_print.JPG)
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „ჭრელი ხავსის სოკო“ ვიკისაწყობში.- ჭრელი ხავსის სოკო MycoBank-ზე (ინგლისური)
- About: Xerocomus chrysenteron (Bull.) Quél.
- Xerocoméllus chrysénteron — Mycoweb
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Šutara J. (2008). „Xerocomus s. l. in the light of the present state of knowledge“ (PDF). Czech Mycology. 60 (1): 29–62. doi:10.33585/cmy.60104.
- ↑ Лессо Т. Грибы, определитель / пер. с англ. Л. В. Гарибовой, С. Н. Лекомцевой. — М.: «Астрель», «АСТ», 2003. — С. 192. — ISBN 5-17-020333-0.
- ↑ Xerocomus chrysenteron. First Nature. დაარქივებულია ორიგინალიდან — October 26, 2007. ციტირების თარიღი: 2007-12-12.
- ↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 66 5, ISBN 99940-856-1-1.
- ↑ McNabb RFR. (1968). „The Boletaceae of New Zealand“. New Zealand Journal of Botany. 6 (2): 137–76 (see p. 148). doi:10.1080/0028825X.1968.10429056. თარგი:Open access