ნორატუსი (სასაფლაო)

ნორატუსი — არის შუა საუკუნეების სომხური სასაფლაო, რომელზეც დიდი რაოდენობითაა განთავსებული ადრეული მასიური ქვები, რომელთა უმრავლესობაზეც დატანილია წარწერები, გამოსახულებები. ნორატუსის სასაფლაო მდებარეობს გეღარკუნის რაიონის სოფელ ნორატუსში.

აღნიშნული სასაფლაო მდებარეობს ქალაქგარეთ, ერევნიდან აღმოსავლეთით 90 კილომეტრში. სასაფლაოზე ყველაზე მეტი ხაჩქარებია რაც კი არსებობს სომხეთის რესპუბლიკაში. ის ასევე ყველაზე დიდი სასაფლაოა ხაჭკარებით, რომელიც დაცულია აზერბაიჯანის ხელისუფლების მიერ ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის ტერიტორიაზე ჯულფაში სომხური სასაფლაოს დანგრევის შემდეგ.

ისტორია

სასაფლაოების უძველესი ხაჩკარელები X საუკუნით თარიღდება. XVI-XVII საუკუნეებში ხაჩკარების ტრადიციების აღორძინების დროს, ბევრი ხაჩკარი აშენდა სავანების იმპერიის ბატონობის ქვეშ, როდესაც აღმოსავლეთის გავლენამ შეაღწია სომხურ კულტურაში - ხელოვნებაში.

სასაფლაო მდებარეობს შვიდი ჰექტარის ფართობზე და შეიცავს ათასობით ჯვარის ქვას. ყველა ხაჩკარებისთვის ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანი ჯვარი, რომელსაც მზის დისკო აქვს მის ქვეშ. ზოგიერთი ქვა გაფორმებული სხვადასხვა ფოთლების, ყურძნის მტევნების, ბროწეულის ან აბსტრაქტული ნიმუშების გამოსახულებებით. აღნიშნული ჯვარედინი ქვების უმეტესობა დაფარულია ხავსით და ძლიერ გასაწმენია, ბევრია ისეთი რომლებიც საკმაოდ დაზიანებულიცა ბუნებრივი პირობების გამო.

სასაფლაოზე მდებარე რამდენიმე საფლავის ქვაზე დატანილია ქორწილისა და სოფლის ცხოვრების სცენები, რომლებიც შეიცავს უმნიშვნელოვანესს მასალას. ძველი სასაფლაოს გვერდით შეიქმნა ახალი თანამედროვე სასაფლაო, რომელიც გრძელი გალავნით არის გამოყოფილი. სოფლის სასაფლაოს მახლობლად არის ღვთისმშობლის ეკლესია, აშენებულია IX საუკუნეში.

აღნიშნულ სასაფლაოზე მდებარე საფლავის ფორმის ერთ-ერთ ქვაზე, გამოსახულია ორი დრაკონი, ხოლო მეორეზე, შემდეგი წარწერა, არაბულად: "ეს საფლავი არის გარდაცვლილი მოწამის, რომელიც ალაჰის წყალობისაკენ ავიდა ... სამოცდაოთხმეტი".

XIX საუკუნეში მემორიალური კომპლექსის მახლობლად აშენდა წმინდა ბაკირის ეკლესია, იგი ითვლება სომხურ ეკლესიად და აღესრულება წირვა-ლოცვა.

სასაფლაოსთან დაკავშირებულია პოპულარული მითები, ერთ-ერთი ეხება თამერლანელთა შემოჭრის არმიას. ერთი მოთხრობის თანახმად, სოფლელებმა ხაჩკარელების თავზე ჩაფხუტი განათავსეს და მათ წინააღმდეგ ხმლები დაყარეს. შორიდან ხაჩკარელები ჰგავდნენ განადგურებულ არმიას შეიარაღებული ჯარისკაცებისგან, რის შედეგადაც თამერლანელთა არმია უკან დაიხია.

ლიტერატურა

• Mnatsakanian, S. Kh. (1987). Sevan: Hayravank, Noraduz, Batikian, Hatsarat, Masruts Anapat, Shoghagavank, Vanevan, Kotavank, Makenotsats. OEMME. ISBN 88-85822-01-0. 
• Marsden, Philip (1995). The Crossing Place: A Journey Among the Armenians. Kodansha International. ISBN 1-56836-052-5.