მიუნჰაუზენის სინდრომი
|
ამ სტატიას ამჟამად აქტიურად არედაქტირებს Luka Maisuradze. გთხოვთ, ნუ შეიტანთ მასში ცვლილებებს, სანამ ეს განცხადება არ გაქრება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, მოხდეს რედაქტირების კონფლიქტი. თარგის ჩასმის თარიღი: მაისი 18, 2024. სტატიის აქტიური დამუშავების დაწყების თარიღიდან გავიდა 10 დღე. მომხმარებლის სახელის და თარიღის ავტომატურად მისათითებლად, გამოიყენეთ თარგი {{subst:მუშავდება}} |
მიუნჰაუზენის სინდრომი — მენტალური აშლილობა, რომლის დროსაც პაციენტები თავს აჩვენებენ ან განზრახ იწვევენ დაავადებას, ავადმყოფობას, დაზიანებას, ძალადობას ან ფსიქოლოგიურ ტრავმას, რათა მიიპყრონ ყურადღება და მოიპოვონ სხვების თანაგრძნობა . მიუნჰაუზენის სინდრომი მიეკუთვნება ფსიქოლოგიური აშლილობის ქვეკლასს, უმეტესად ფიზიკური ნიშნებისა და სიმპტომების მიხედვით, მაგრამ პაციენტებს ასევე აქვთ განმეორებითი ჰოსპიტალიზაციის, მოგზაურობისა და წარსული გამოცდილების დრამატული, უკიდურესად წარმოუდგენელი ისტორიები. ტერმინი "მიუნჰაუზენის" სინდრომი მომდინარეობს გამოგონილი პერსონაჟის, ბარონ მიუნჰაუზენის სახელიდან.
ნიშნები და სიმპტომები რედაქტირება
ამ აშლილობისას ადამიანი აზვიადებს თავის მდგომარეობას ან ხელოვნურად ქმნის დაავადების სიმპტომებს, რათა მიიპყროს სამედიცინო პერსონალის ყურადღება და მასზე ჩატარდეს გამოკვლევები, მკურნალობა, და გამოხატონ თანაგრძნობა მის მიმართ. მათი ქცევა ხშირად მოიცავს მსხვერპლის როლის თამაშის და ყურადღების მიქცევის მცდელობას. ზოგიერთ ექსტრემალურ, იშვიათ შემთხვევაში, მუნჰაუზენის სინდრომის მქონე ადამიანებს აქვთ დიდი ცოდნა მედიცინის პრაქტიკის შესახებ და შეუძლიათ მოიგონონ სიმპტომები, რაც გამოიწვევს ხანგრძლივ და ძვირადღირებულ სამედიცინო ანალიზებს, საავადმყოფოში ხანგრძლივად ყოფნას და არასაჭირო ოპერაციებს . პაციენტი ამ მდგომარეობაში თავს კომფორტულად და მშვიდად გრძნობს. მსგავსი აშლილობა განსხვავდება ჰიპოქონდრიაზისა და სხვა სომატოფორმული დარღვევებისგან იმით, რომ ამ უკანასკნელით დაავადებული პირები განზრახ არ იგონებენ თავიანთ სომატურ სიმპტომებს. ამ ტიპის მენტალური აშლილობა განსხვავდება იმით, რომ დაავადებულები საკუთარ თავს არ უქმნიან სიმპტომებს მატერიალური სარგებლისთვის, როგორიცაა ფინანსური კომპენსაციები, სამუშაოდან განთავისუფლება ან მედიკამენტებზე წვდომა.
მიუნჰაუზენის სინდრომის ზუსტი გამომწვევი მიზეზი უცნობია, მაგრამ მკვლევარები თვლიან, რომ როგორც ბიოლოგიური, ასევე ფსიქოლოგიური ფაქტორები დიდ როლს თამაშობენ ამ აშლილობის განვითარებაში. აშლილობის განვითარების სავარაუდო რისკ-ფაქტორებია ბავშვობაში მიღებული ტრავმები, მშობლებთან/მეურვეებთან ერთად აღზრდის პროცესი, რომლებიც ბავშვებისთვის ემოციურად მიუწვდომელნი იყვნენ სხვადასხვა მიზეზის გამო, ასევე განიხილება სერიოზული ავადმყოფობა ბავშვობის დროს, სამედიცინო სფეროში მუშაობის წარუმატებელი სწრაფვა, პიროვნული აშლილობა და დაბალი თვითშეფასება. მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს სანდო სტატისტიკა შეერთებულ შტატებში იმ ადამიანების რაოდენობის შესახებ, რომლებსაც აქვთ ეს აშლილობა, ითვლება, რომ იგი ყველაზე გავრცელებულია ზემოთ ჩამოთვლილი რისკის ფაქტორების მქონე დედებში. ჯანდაცვაში მუშაობის ისტორიის მქონე პირები ასევე არიან მისი განვითარების უფრო დიდი რისკის ქვეშ.
არითმოგენური მიუნჰაუზენის სინდრომი აღწერს პირებს, რომლებიც სიმულაციას უკეთებენ ან ასტიმულირებენ გულის არითმიებს სამედიცინო დახმარების მიღების მიზნით.
მსგავსი ქცევა, რომელსაც სხვისკენ მიმართული აშლილობა ეწოდება, ხშირია ბავშვის მშობლებსა და მეურვეებში, ან შინაური ცხოველის მფლობელ ადამიანებში. მშობელი უზრუნველყოფს, რომ მათი შვილი განიცდიდეს რაიმე სამედიცინო მდგომარეობას, ამიტომ აიძულებს ბავშვს გაიაროს მკურნალობის პროცესი და გაატაროს ახალგაზრდობის მნიშვნელოვანი ნაწილი საავადმყოფოებში. გარდა ამისა, დაავადება შეიძლება რეალურად იყოს ინიცირებული ბავშვში მშობლის ან მეურვის მიერ. ეს მდგომარეობა განიხილება მუნჰაუზენის სინდრომისგან განსხვავებულად. პედიატრიულ საზოგადოებაში მზარდი კონსენსუსია იმის შესახებ, რომ ამ აშლილობას უნდა დაერქვას „სამედიცინო ძალადობა“, რათა ხაზი გაუსვას მოტყუებით მიყენებულ ზიანს და ნაკლებად სავარაუდოა, რომ დაზარალებულმა გამოიყენოს ფსიქიატრიული დაცვა ზიანის მიყენებისას.
დიაგნოზი რედაქტირება
პაციენტის ზოგადი ქცევების გამო, ამ აშლილობის დიაგნოზირება ძალიან რთულია. თუ ჯანდაცვის "პროვაიდერმა" ვერ აღმოაჩინა სიმპტომების ფიზიკური მიზეზი, მას შეუძლია მიმართოს ფსიქიატრს ან ფსიქოლოგს (ფსიქიკური ჯანმრთელობის პროფესიონალებს, რომლებიც სპეციალურად არიან მომზადებული ფსიქიკური დაავადებების დიაგნოზირებისა და მკურნალობისთვის). ფსიქიატრები და ფსიქოლოგები იყენებენ ანამნეზს, ფიზიკურ გამოკვლევებს, ლაბორატორიულ ტესტებსა და ფსიქოლოგიურ ტესტირებას პიროვნების ფიზიკური და ფსიქიკური მდგომარეობის შესასწავლად. მას შემდეგ, რაც პირის ისტორია საფუძვლიანად შეფასდება, აშლილობის დიაგნოსტიკა კლინიკურ შეფასებას მოითხოვს.
ექიმებმა უნდა იცოდნენ, რომ სიმპტომების მქონე პირებმა შეიძლება გაზვიადოს მდგომარეობა და სიფრთხილე უნდა გამოიჩინონ, რათა უზრუნველყონ დიაგნოზის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით დასმა. შესაძლოა საჭირო გახდეს ლაბორატორიული ტესტები, მათ შორის სისხლის ანალიზი (CBC), შარდის ტოქსიკოლოგია, წამლის დონე სისხლში, კულტურები, კოაგულაციის ტესტები, ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის განსაზღვრა ან დნმ-ის ტიპირება. ზოგ შემთხვევაში შეიძლება გამოყენებულ იქნას კომპიუტერული ტომოგრაფია, მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია, ფსიქოლოგიური ტესტირება, ელექტროენცეფალოგრაფია ან ელექტროკარდიოგრაფია .. ამ სახის აშლილობის (მუნჰაუზენის სინდრომის) უფრო გავრცელებული და მოხსენებული შემთხვევების შეჯამება და ლაბორატორიული ტესტები, რომლებიც გამოიყენება მათი ფიზიკური დაავადებისგან დიფერენცირებისთვის, მოცემულია ქვემოთ:
| მსგავსი დაავადება | იმიტაციის მეთოდი | ლაბორატორიული/დიაგნოსტიკური დასტური |
|---|---|---|
| ბარტერის სინდრომი |
|
|
| კატექოლამინი - სეკრეციული სიმსივნე | ეპინეფრინის ხელოვნური ინექცია | გაზრდილი ქრომოგრანი A-ს დამატებითი ანალიზი |
| კუშინგის სინდრომი | სტეროიდების გამოყენება | HPLC ენდოგენური და ეგზოგენური სტეროიდების დიფერენცირებისთვის |
| ჰიპერთირეოზი | თიროქსინის გამოყენება | თირეოგლობულინის სისხლის ტესტები ენდოგენური და ეგზოგენური ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების დიფერენცირებისთვის. |
| ჰიპოგლიკემია | ეგზოგენური ინსულინის ან ინსულინის სეკრეციის აგენტების გამოყენება | ინსულინის, C-პეპტიდის, პროინსულინის და ინსულინის სეკრეტოგოგების სისხლის ერთდროული ანალიზი |
| ნატრიუმის დისბალანსი | დიდი რაოდენობით მარილის მიღება | ნატრიუმის ფრაქციული ექსკრეციის გაზომვა, რათა განასხვავოთ მარილის ხელოვნური სიჭარბე დეჰიდრატაციისგან. |
| ქრონიკული დიარეა |
|
|
| ხელოვნური ღებინება | მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლებელია მრავალი ალტერნატივა, იპეკაკუანას მიღება | შრატის ან შარდის HPLC გაზომვა მომატებული კრეატინკინაზას, ტრანსამინაზებისა და იპეკაკუანას შემცველობაზე |
| პროტეინურია | კვერცხის ცილის შეყვანა შარდის ბუშტში, ალბუმინის შემცველობა | შარდის ცილის ელექტროფორეზის ანალიზი |
| ჰემატურია | შარდის ნიმუშებში სისხლის შერევა, ურეთრის მიზანმიმართული ტრავმა | ვიზუალიზაცია უცხო სხეულის შეყვანის გამოსარიცხად, შარდის ნიმუშების შეგროვების მონიტორინგი. |
მკურნალობა რედაქტირება
იქიდან გამომდინარე, რომ არსებობს გაურკვევლობა საეჭვო მიუნჰაუზენის სინდრომის მკურნალობისას, ზოგი მხარს უჭერს, რომ ჯანდაცვის პროვაიდერები პირველ რიგში ცალსახად გამორიცხავენ იმის შესაძლებლობას, რომ ადამიანს ჰქონდეს სხვა ადრეული სტადიის დაავადება. შემდეგ მათ შეუძლიათ მიიღონ დაწვრილებითი ანამნეზი და მოიძიონ სამედიცინო ჩანაწერები ბავშვობაში ძალადობის ან ფსიქიკური დაავადების მოსაძებნად. თუ ადამიანი საფრთხეს უქმნის საკუთარ თავს, შეიძლება დაიწყოს ფსიქიატრიული ჰოსპიტალიზაცია .
ისტორია რედაქტირება
სახელწოდება "მიუნჰაუზენის სინდრომი" მომდინარეობს ბარონ მიუნჰაუზენისგან, ლიტერატურული პერსონაჟისგან, რომელიც დაფუძვნებულია გერმანელ დიდგვაროვანზე, სახელად ჰიერონიმუს კარლ ფრიდრიხზე, ფრაიჰერ ფონ მიუნჰაუზენზე (1720-1797). ისტორიული ბარონი ცნობილი მთხრობელი გახდა XVIII საუკუნის ბოლოს, სადილზე სტუმრების გასართობად რუსეთ-თურქეთის ომის დროს მისი თავგადასავლების შესახებ მოყოლილი ზღაპრებით. 1785 წელს გერმანელმა დაბადებულმა და მწერალმა რუდოლფ ერიხ რასპემ ანონიმურად გამოსცა წიგნი, რომელშიც "ბარონ მუნჰაუზენის" გამოგონილი ვერსია მოგვითხრობს ბევრ ფანტასტიკურ და შეუძლებელ ისტორიას საკუთარ თავზე. რასპეს მიუნჰაუზენი გახდა სენსაცია და ჩამოაყალიბა მატყუარას ან გამზვიადებელი ადამიანის ლიტერატურული მაგალითი.
რიჩარდ აშერი იყო პირველი ადამიანი, ვინც აღწერა თვითდაზიანების ნიმუში 1951 წელს , სადაც ინდივიდები თხზავენ ავადმყოფობის ისტორიას, ნიშნებსა და სიმპტომებს. ბარონ მიუნჰაუზენის გახსენებისას, აშერმა ამ სინდრომს დაარქვა მუნჰაუზენის სინდრომი თავის სტატიაში - The Lancet- ში, 1951 წლის თებერვალს.
აშერის ნომენკლატურა იწვევდა დაპირისპირებას სამედიცინო ორგანოებში, დაახლოებით ორმოცდაათი წლის განმავლობაში და კამათობდნენ სახელის მიზანშეწონილობაზე. მიუხედავად იმისა, რომ აშერს ადიდებდნენ ფაქტობრივი აშლილობის შემთხვევების გამოვლენისათვის, დებატების მონაწილეები აპროტესტებდნენ, რომ ლიტერატურული ალუზია შეუსაბამო იყო დაავადების სერიოზულობის გათვალისწინებით; რომ მისი ანგლიცირებული მართლწერის „მუნჰაუზენის“ გამოყენება ცუდ ფორმას აჩვენებდა; რომ სახელი აკავშირებდა დაავადებას რეალურ მიუნჰაუზენთან, რომელსაც მსგავსი სინდრომი არ ჰქონია; და რომ სახელის კავშირი იუმორისა და ფანტაზიის ნაწარმოებებთან და გამოგონილი ბარონ მუნჰაუზენის სახალისო პერსონაჟთან, უპატივცემულო იყო ამ აშლილობის მქონე პაციენტთა მიმართ.