მერი ელის მაკვინი
მერი ელის მაკვინი (დ. 10 აგვისტო, 1922 – გ. 17 მარტი, 1980) – ამერიკელი ბიოლოგი, დეპოლის უნივერსიტეტის პროფესორი და კრილების ექსპერტი ჩიკაგოდან, ილინოისის შტატიდან.[2][3] ის იყო პირველი ქალი, რომელმაც ორი თვის განმავლობაში გაცურა ანტარქტიდის წყლებში ეროვნული სამეცნიერო ფონდის კვლევით გემზე, USNS Eltanin-ით.[4] ეროვნულმა სამეცნიერო ფონდმა საბოლოოდ ნება მისცა მას გამოეზამთრა მაკმურდოს სადგურზე და 1974 წელს იგი გახდა პირველი ამერიკელი ქალი, რომელიც მსახურობდა მთავარ მეცნიერად ანტარქტიდის კვლევით სადგურზე.[3][5]
| მერი ელის მაკვინი | |
|---|---|
| Mary Alice McWhinnie | |
_-_DePaul_University_-_1962_-_(2).jpg) | |
| დაბ. თარიღი | 10 აგვისტო, 1922 |
| დაბ. ადგილი | ჩიკაგო, ილინოისი |
| გარდ. თარიღი | 17 მარტი, 1980 (57 წლის) |
| გარდ. ადგილი | Downers Grove |
| მოქალაქეობა |
 აშშ |
| საქმიანობა | ბიოლოგი, უნივერსიტეტის პროფესორი და marine biologist |
| მუშაობის ადგილი | DePaul University |
| ალმა-მატერი | DePaul University, ჩრდილოდასავლეთის უნივერსიტეტი და ჩრდილოდასავლეთის უნივერსიტეტი[1] |
განათლება და ადრეული კარიერა რედაქტირება
მერი ელის მაკვინიმ მიიღო ბაკალავრის და მაგისტრის ხარისხი ბიოლოგიაში დეპოლის უნივერსიტეტში,1944 და 1946 წლებში. მან დაიწყო სწავლება დეპოლის უნივერსიტეტში 1946 წელს ბიოლოგიურ მეცნიერებათა განყოფილებაში, როგორც ასისტენტმა და შემდეგ იყო მისი თავმჯდომარე 1966 წლიდან 1968 წლამდე. მან მიიღო დოქტორის ხარისხი ჩრდილო-დასავლეთის უნივერსიტეტში 1952 წელს.[6]
სამეცნიერო კარიერა რედაქტირება
1962 წელს ის და მისი მკვლევარი ასისტენტი ფილის მარკინიაკი აირჩიეს ეროვნულ სამეცნიერო ფონდში (NSF), რათა ორი თვით გაეცურათ USNS Eltanin- ზე (კრუიზი 6, 1962 წლის 24 ნოემბერი – 1963 წლის 23 იანვარი) ანტარქტიდაში. მათი გეგმა იყო შეესწავლათ „წყლის ტემპერატურის კავშირი კიბოსნაირთა ფიზიოლოგიასთან“ [7], კერძოდ, როგორ მუშაობდა კრილის ფიზიოლოგია და როგორ ახერხებდა ის ცხოვრებას ასეთ ექსტრემალურ გარემოში.[5]
მან შეასრულა ოთხი კრუიზი ელტანინზე 1965, 1967, 1969 და 1970 წლებში და გახდა პირველი ქალი მეცნიერი, რომელმაც ანტარქტიდის წყლებში გაცურა. დიუკის უნივერსიტეტმა 1965 წელს შემოიტანა კოოპერატიული ოკეანოგრაფიული პროგრამა საზღვაო ლაბორატორიაში დოქტორ მაკვინისთან ერთად. პროგრამა დაფინანსებული იყო ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მიერ და ხელმისაწვდომი იყო დიუკისა და მისი სხვა თანამშრომელი უნივერსიტეტებისთვის, მათ შორის პოლის, ნიუ-იორკის სიტი კოლეჯის, ვირჯინიის საზღვაო მეცნიერებათა ინსტიტუტის და ტენესის უნივერსიტეტებისთვის.[8]
1972 წელს მაკვინი გახდა პირველი ქალი მთავარი მეცნიერი ელტანინზე. 1969 წლამდე, ამერიკის შეერთებული შტატების ანტარქტიდის პროგრამებზე ყველა მეცნიერი მამაკაცი იყო, მაგრამ 1974 წელს მაკვინი და მისი მკვლევარი ასისტენტი მერი ოდილ კაჰუნი იყვნენ პირველი ქალი მეცნიერები, ვინც გამოიზამთრეს მაკმურდოს სადგურზე, ანტარქტიდის ყველაზე დიდ და ხელმისაწვდომ სადგურზე 128 მეცნიერით.[9] 1975-76 წლების ზაფხულის სეზონზე ის იყო პირველი ქალი მეცნიერი, რომელიც მუშაობდა პალმერის სადგურზე. მისი კარიერა მოიცავდა თერთმეტ მოგზაურობას ანტარქტიდაში, ორმოცდაათზე მეტ გამოქვეყნებულ სამეცნიერო ნაშრომს და კვლევის შედეგების მრავალ პრეზენტაციას. 1977-78 და 1978-79 წლების ზაფხულში მაკვინიმ მოახერხა კრილის ცოცხლად შენარჩუნება ზღვის წყლის ავზში. დაკვირვების დროს მათ აღმოაჩინეს, რომ კრილები გაჩენის შემდეგ უფრო პატარა და სქესობრივად მომწიფებულები ხდებიან, ფენომენი, რომელსაც „რეგრესია“ ჰქვია. მან დაადგინა, რომ ეს იყო იმის შედეგი, რომ ცხოველებს ზამთარში მუდმივად საკვების შეზღუდული მარაგით უწევთ ცურვა. მაკვინიმ ასევე ჩაატარა მნიშვნელოვანი კვლევები კიბოების შესახებ. ერთ-ერთი ასეთი ცვლილება არის კანის შეცვლა. მაკვინიმ აღნიშნა, რომ კიბორჩხალისთვის ეს პროცესი საჭიროა ორგანიზმის ზრდისთვის და იწვევს ორგანული მასალის დაბალ დონეს ამ სტადიის დაწყებამდე. მან ასევე დაადგინა, რომ კანის გამოცვლამდე კიბოებს რეგულარულად აქვთ ამინომჟავების უფრო მაღალი დონე მათ სხვადასხვა ქსოვილებში, ვიდრე სხვა ეტაპებზე.
მაკვინიმ ასევე ყურადღება გაამახვილა ანტარქტიდის ნიჩაბფეხიანების, R. gigas-ის სუნთქვის პროცესებზე. ავსტრალიურ ზამთარში მაკვინიმ გაზომა ჟანგბადის მოხმარება და ნახშირორჟანგის გამომუშავება ნიჩაბფეხიანებში. მან აღმოაჩინა, რომ ჟანგბადის დონე უფრო დაბალი იყო, ვიდრე ქვედა განედების ნიმუშებიდან და დაასკვნა, რომ შეიქმნა მეტაბოლური ადაპტაციის ახალი ტიპი რეპროდუქციის ორი პერიოდისთვის.
1980 წელს გარდაცვალებამდე სამი წელი მან გაატარა მოგზაურობაში მსოფლიოს გარშემო, კითხულობდა ლექციებს კრილის სხვადასხვა ასპექტებზე და აგროვებდა ვრცელ ბიბლიოგრაფიას. იგი გარდაიცვალა თავის ტვინის სიმსივნისგან 1980 წლის 17 მარტს.
მემკვიდრეობა რედაქტირება
მაკვინის სახელი უწოდეს ანტარქტიდის ერთ-ერთი მთის მწვერვალს. მერი ელის მაკვინის სახელი ეწოდა ასევე საზღვაო სამეცნიერო ცენტრს პალმერის სადგურზე.[5] 1980 წლის ივნისში მას მიენიჭა დეპოლის უნივერსიტეტის უმაღლესი ფაკულტეტის ჯილდო, Via Sapientiae ჯილდო, სწავლებისა და სამეცნიერო მიღწევებისთვის.[2]
ლიტერატურა რედაქტირება
- McWinnie, M.A. Euphausiacea Bibliography : a World Literature Survey (1981), Pergamon Press
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ 2.0 2.1 Finding Aid for Mary Alice McWhinnie Faculty Papers. ციტირების თარიღი: 28 April 2015
- ↑ 3.0 3.1 Mary Alice McWhinnie Collections Record. ციტირების თარიღი: 5 June 2013
- ↑ In Celebration of Women's History Month, McWhinnie First Woman to Sail in Antarctic Waters.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Little Things Mean a Lot. ციტირების თარიღი: 28 April 2015
- ↑ „Obituary“. Water, Air, and Soil Pollution. 14 (1): 515–515. January 1, 1980. doi:10.1007/BF00291861 – წარმოდგენილია Springer Link-ის მიერ.
- ↑ Palmer Station History, pre-1975. ციტირების თარიღი: 28 April 2015
- ↑ „Eastward Ho!“. Duke Alumni Register. 41 (7). 1965. ციტირების თარიღი: 28 April 2015.
- ↑ Cornelia, Dean (1998). „After a Struggle, Women Win A Place 'on the Ice'; In Labs and in the Field, a New Outlook“. ციტირების თარიღი: 28 April 2015.