იალბუზისპირეთის ეროვნული პარკი
იალბუზისპირეთის ეროვნული პარკი (რუს. Приэльбрусье национальный парк) — ევროპის უმაღლესი მწვერვალის, იალბუზის (5642) ირგვლივ მდებარე ეროვნული პარკი. ციცაბო ხეობების იზოლაციის გამო ეროვნული პარკი ენდემიზმისა და ბიომრავალფეროვნების მაღალი მაჩვენებლებით გამოირჩევა. პარკი კავკასიონის ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობს, ერთ-ერთია კავკასიის რეგიონის 22 ეროვნული პარკიდან და რეგიონის 1.8%-ს ფარავს.[1] პარკი ყაბარდო-ბალყარეთის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მდებარეობს და იალბუზისა და ზოლსკის რაიონებს მოიცავს.[2]
ტოპოგრაფია რედაქტირება
იალბუზისპირეთის ეროვნული პარკი ცენტრალური კავკასიონის ჩრდილოეთ და სამხრეთ ფერდობებზე მდებარეობს, რომელთა სიმაღლეც 1400-დან 5642 მეტრამდე მეყეობს. ეროვნული პარკის რელიეფი მოიცავს მწვერვალებს, მყინვარებს, ქედებს, ლავურ ნაკადებს, ტბების აუზებსა და ტყეებს. პარკის დასავლეთ საზღვარზე, ყარაჩაი-ჩერქეზეთის რესპუბლიკის საზღვართან იალბუზი მდებარეობს. პარკის ტერიტორიაზე მიედინება მდინარე მალკა და მდინარე ბაქსანი, რომელიც იალბუზს აღმოსავლეთით ჩამოუდის. პარკის სამხრეთი საზღვარი საქართველოს რესპუბლიკის საზღვართან გადის. დაახლოებით 155 კმ², პარკის 15.3% მყინვარებსა დამუდმივ თოვლიან საფარს უკავია.[3]
ეკორეგიონი და კლიმატი რედაქტირება
ეროვნული პარკი კავკასიის შერეული ტყეების ეკორეგიონს მიეკუთვნება და მსოფლიოში ბიომრავალფეროვნებით გამორჩეული ეკორეგიონია. ბიომრავალფეროვნებას ზიმაღლებრივი ვარიაციები და ეკოლოგიური ზონები განსაზღვრავს.[4][5]
კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციით იალბუზისპირეთი არქტიკულ კლიმატურ სარტყელშია. ამ სარტყელში წელიწადში სულ ცოტა ერთი თვე ისეთია, როცა საშუალო თვიური ტემპერატურა საკმარისია თოვლი დასადნობად (0 °C (32 °F)), მაგრამ არცერთი თვის საშუალო ტემპერატურ არ აღემატება 10 °C-ს (50 °F).[6][7]
ფლორა და ფაუნა რედაქტირება
პარკის ყველაზე დაბალ ადგილებში ძირითადად წიწვოვანი ტყეებია, განსაკუთრებით ფიჭვი. ჭაობიან და სველ ადგილებში ველური ჟოლო, მოცხარი და ხურტკმელი ხარობს. ზემო სარტყელში ფართოფოთლოვანი ხეები, ხოლო სუბ-ალპურ სონაში ბუჩქები ხარობს. ალპური მდელოებზე მაღლა თოვლიანი და კლდოვანი რელიეფია.[2][8]
ტყის ძუძუმწოვართა შორის აღსანიშნავია სტეპების მგელი, ევროპული ჯაკალი, წითელი მელა, გარეული ღორი და სირიული ყავისფერი ღორი.[8]
ტურიზმი რედაქტირება
ეროვნული პარკი სამთო სპორტის - თხილამურებით სრიალის, ლაშქრობისა და კლდეზე ცოცვის ცენტრია. პარკის ტერიტორიაზე კემპინგის, სახმელეთო ტრანსპორტის ტურებისა და ეკო-ტურების მოწყობაა შესაძლებელი. ტურიზმის განვითარებისთვის პარკის ტერიტორიაზე საჭირო ობიექტებია მოწყობილი (პარკის აზღვრებში ექვსი პატარა დასახლებაა მოწყობილი). პარკი ქალაქ ნალჩიკიდან 90 კმ-ში მდებარეობს.[2]
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- იალბუზისპირეთის ეროვნული პარკის რუკა, ProtectedPlanet დაარქივებული 2019-03-22 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Caucasus Ecoregion Nature Plan. World Wildlife Federation. ციტირების თარიღი: January 30, 2016.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Prielbrusye National Park (Official Park Site) ru. FGBU Joint Directorate Prielbrusye National Park. დაარქივებულია ორიგინალიდან — იანვარი 21, 2016. ციტირების თარიღი: January 27, 2016.
- ↑ Prielbrusye National Park ru. ციტირების თარიღი: January 27, 2016.
- ↑ Caucasus Ecoregion. World Wildlife Federation. ციტირების თარიღი: January 30, 2016.
- ↑ Map of Ecoregions 2017 en. Resolve, using WWF data. ციტირების თარიღი: September 14, 2019
- ↑ Kottek, M., J. Grieser, C. Beck, B. Rudolf, and F. Rubel, 2006. World Map of Koppen-Geiger Climate Classification Updated en. Gebrüder Borntraeger 2006. ციტირების თარიღი: September 14, 2019
- ↑ Dataset - Koppen climate classifications en. World Bank. ციტირების თარიღი: September 14, 2019
- ↑ 8.0 8.1 Prielrusye National Park - Flora and Fauna ru. ციტირების თარიღი: January 27, 2016.