დანიილ ლიდერი

დანიილ/დანილო (დავიდ) ლიდერი (უკრ. Данило Лідер; დ. 25 აპრილი (8 მაისი), 1917, სოფ. ვიქტორფელდი, შემდგ. ვიქტოროვკა, ახლანდ. ლენინის სახელობის ხუტორი, როსტოვის ოლქი — გ. 29 დეკემბერი, 2002, კიევი) — უკრაინელი საბჭოთა თეატრისა და კინოს მხატვარი, სცენოგრაფი, პედაგოგი. უკრაინის სსრ-ის სახალხო მხატვარი (1982). უკრაინის ტარას შევჩენკოს სახელობის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1993). უკრაინის მხატვართა ეროვნული კავშირის (1956), უკრაინის ხელოვნების ეროვნული აკადემიის, უკრაინის თეატრალურ მოღვაწეთა ეროვნული კავშირისა და უკრაინის ტარას შევჩენკოს სახელობის ეროვნული კომიტეტის წევრი.

დანიილ ლიდერი
დაიბადა	25 აპრილი (8 მაისი), 1917
დაბადების ადგილი	Q30890964?
გარდაიცვალა	29 დეკემბერი, 2002(2002-12-29) (85 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	კიევი
ჯილდოები

ბიოგრაფია

დაამთავრა როსტოვის სამხატვრო სასწავლებელი (1937), ლენინგრადის ფერწერის, ქანდაკებისა და არქიტექტურის ინსტიტუტი (1956; მასწავლებლები — ბორის იოჰანსონი და მიხეილ ბობიშოვი). 1941 წელს, როგორც ეთნიკურად გერმანელი, გადაასახლე ურალში, სადაც მუშაობდა შახტის მესანგრევედ, ჩელიაბინსკის სამუილ ცვილინგის სახელობის დრამატული თეატრის საამქროს მუშად, ტრესტ „ემანჟელინსკუგოლის“ მხატვრად (ჩელიაბინსკის ოლქი). 1946–1954 წლებში იყო ჩელიაბინსკის დრამატული თეატრი მთავარი მხატვარი; 1955 წლიდან მუშაობდა ლენინგრადის თეატრებში.

1962 წელს კიევში გადავიდა, სადაც მომდევნო წლიდან ოპერეტის თეატრში მუშაობდა. 1965 წლიდან და 1979–1990 წლებში იყო ივან ფრანკოს სახელობის ეროვნული დრამატური თეატრის მთავარი მხატვარი. ამავდროულად, 1973 წლიდან (შესვენებებით) მუშაობდა სამხატვრო ინსტიტუტში (შემდგომში უკრაინის ხელოვნების აკადემია): 1975–1980 წლებში და 1990 წლიდან — თეატრალური სახელოსნოების მასწავლებელი და ხელმძღვანელი, 1994 წლიდან — ფერწერისა და კომპოზიციის კათედრის პროფესორი. შექმნა სცენოგრაფიის საკუთარი სკოლა. მონაწილეობდა სრულიად უკრაინის, სრულიად საკავშირო და საერთაშორისო გამოფენებში (1967 წლიდან), საერთაშორისო გამოფენაში „პრაღის კვადრიენალე“ (1970 წლიდან). კიევში პერსონალური გამოფენა შედგა 2014 წელს (სიკვდილის შემდეგ).

აფორმებდა წარმოდგენებს კიევის, მოსკოვის, ლენინგრადის, მინსკის, კრაკოვის თეატრებისთვის. მის შემოქმედებას ახასიათებს ფილოსოფიური განზოგადებისაკენ სწრაფვა წარმოდგენათა სახეების პლასტიკური გამომჟღავნებით, აზროვნებათა დამოუკიდებლობა პიესათა დრამატურგიისა და რეჟისორთა ჩანაფიქრების შენარჩუნებასთან ერთად. „უკრაინსკი ტეატრის“ 1995 წლის 1–5 ნომრებში გამოაქვეყნა „ადამიანი და მისი სივრცე“ (ცალკეული წიგნი — კიევი, 2012). ავტორია წიგნისა ფილოსოფიურ და თეატრალურ ესეისტიკაზე „თეატრი საკუთარი თავისთვის“ (კიევი, 2004). გადაღებულია ფილმი „ლიდერი“ (2000, რეჟ. სერჰი მასლობოიშჩიკოვი).

გარდაიცვალა 2002 წლის 29 დეკემბერს. 2003 წლის 2 იანვარს ბაიკოვოს სასაფლაოზე დაკრძალეს.

გაფორმებული წარმოდგენები

ჩელიაბინსკის დრამატული თეატრი

• ბ. ლავრენევის „მათთვის, ვინც ზღვაშია“, 1947
• მ. ლერმონტოვის „მასკარადი“, 1947
• მ. გორკის „ეგორ ბულიჩევი და სხვები“, 1950
• ა. ოსტროვსკის „ცხელი გული“, 1950
• ა. ოსტროვსკის „მგლები და ცხვრები“, 1951
• კ. ტრენიოვის „ლუბოვ იაროვაია“, 1952 (სტალინური პრემია)
• ივანე პოპოვის „პორტ-არტური“ ალექსანდრე სტეპანოვის მიხედვით, 1953

ლენინგრადის ლენინური კომკავშირის სახელობის თეატრი

• ლევ სლავინის „ინტერვენცია“, 1958

კიევის ოპერეტის თეატრი

• ი. კალმანის „მონმარტის ია“, 1963
• ჯ. კერნის „მისისიპის ყვავილი“, 1964
• ი. შტრაუსის „ღამე ვენეციაში“, 1965

კიევის ივან ფრანკოს სახელობის დრამატული თეატრი

• ო. კორნეიჩუკის „დღიურის ფურცელი“, 1965
• ო. კორნეიჩუკის „ძახველის კორომი“, 1968
• ო. კორნეიჩუკის „ესკადრის დაღუპვა“, 1981
• მ. კულიშის „პათეტიკური სონატა“, 1966
• ი. კოჩერჰას „იაროსლავ ბრძენი“, 1970
• მ. ზარუდნის „ერთგულება“, 1970
• ი. კარპენკო-კარის „ცხოვრების ზღვა“, 1971
• ა. ოსტროვსკის „ცხელი გული“, 1972
• ო. კოლომიეცის „ცისფერი ირმები“, 1973
• ო. კოლომიეცის „თავსხმა“, 1985
• ა. ჩეხოვის „ძია ვანია“, 1980
• ფ. დიურენმატის „მოხუცი ქალბატონის ვიზიტი“, 1983
• ი. ბონდარევის „არჩევანი“, 1984
• ლესია უკრაინკას „ქვის ბატონი“, 1988
• შოლომ-ალეიხემის „ტევიე მერძევე, 1989

კიევის ლესია უკრაინკას სახელობის რუსული დრამატული თეატრი

• ვ. როზოვის „ქორწილის დღეს“, 1964
• ჯ. პატრიკის „უცნაური მისის სევიჯი“, 1969
• ა. ჩეხოვის „ალუბლის ბაღი“, 1980

კიევის ტარას შევჩენკოს სახელობის ოპერისა და ბალეტის თეატრი

• ი. ზნატოკოვის „მთავრის ცოლი ვოლკონსკაია“, 1966

მოსკოვის მცირე თეატრი

• უ. შექსპირის „მეფე ლირი“, 1979

ჯილდოები და წოდებები

• III ხარისხის სტალინური პრემია (1952)
• უკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწე (1972)
• უსსრ-ის სახალხო მხატვარი (1982)
• უკრაინის ტარას შევჩენკოს სახელობის სახელმწიფო პრემია (1993)

ლიტერატურა

• Коваленко Г. Художник театра Даниил Лидер. Москва, 1980;
• Чечик А. Сім робіт Данила Лідера // УТ. 1982. № 5;
• Березкин В. Даниил Лидер. К., 1988;
• Ступка Б. Без Лидера в театре неуютно // Моск. наблюдатель. 1992. № 10;
• Хоменко Н. Філософія сценографії Данила Лідера // Art line. 1997. № 5–6;
• Петрова О. Зоряне небо митця (Пам’яті акад. АМУ Д. Д. Лідера) // Мист. обрії’2001–02: Альм. К., 2003;
• Її ж. Зоряне небо Данила Лідера // Петрова О. Мистецтвозн. рефлексії. К., 2004;
• Чекан Ю. Філософія простору // Книжник. 2004. № 19;
• Березкин В. Искусство сценографии мирового театра. Давид Боровский. Даниил Лидер. Москва, 2008.

რესურსები ინტერნეტში

• Клековкін О. Данило Лідер. Людина та її простір // Український театр. — К., 1995. — №1-5
• О Д. Д. Лидере на сайте Бахрушинского музея
• ЧЕРНЫЙ КВАДРАТ ДАНИИЛА ЛИДЕРА
• Звёздное небо Данила Лидера დაარქივებული 2017-05-07 საიტზე Wayback Machine.
• С. Васильев Без Лидера
• Интервью с Кирой Николаевной Питоевой-Лидер