ვიკიპედია

არეთა ფრანკლინი

არეთა ლუის ფრანკლინი (ინგლ. Aretha Louise Franklin; დ. 25 მარტი, 1942, მემფისი, ტენესი — გ. 16 აგვისტო, 2018, დეტროიტი, მიჩიგანი) — თვრამეტი გრემის მფლობელი ამერიკელი მომღერალი და სიმღერების ავტორი, რომლის რეპერტუარი ძირითადად მოიცავდა რიტმ-ენ-ბლუზს, სოულსა და გოსპელს. წარმატებას მიაღწია 1960-იანი წლების შუა და 1970-იანი წლების დასაწყისში. განსაკუთრებული მოქნილი ვოკალის წყალობით მას ხშირად მოიხსენიებენ „სოულის დედოფლად“. 1987 წლის 3 იანვარს ის გახდა პირველი მომღერალი ქალი, რომლის სახელიც შეყვანილი იქნა როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში. 2012 წელს შეყვანილი იქნა გოსპელის დიდების დარბაზში.[2] მას ჟურნალმა „Rolling Stone“-მა თავის სიაში „ყველა დროის 100 უდიდესი მომღერალი“ პირველი ადგილი მიუჩინა,[3] მეორე სიაში „ყველა დროის 100 უდიდესი შემსრულებელი“ — მეცხრე ადგილი.[4]

არეთა ფრანკლინი

ფრანკლინი 1968 წელს
მშობლიური სახელი Aretha Louise Franklin
დაბადების სახელი არეთა ლუის ფრანკლინი
დაბადების თარიღი 25 მარტი, 1942
მემფისი, ტენესი, აშშ
გარდაცვალების თარიღი 16 აგვისტო, 2018 (76 წლის)
დეტროიტი, მიჩიგანი, აშშ
მოქალაქეობა აშშ-ის დროშა აშშ
საქმიანობა
  • მომღერალი
  • სიმღერების ავტორი
აქტიური 1956–2017
მეუღლე(ები) ტომ უაიტი (იქ. 1961; გ. 1969)
გლენ ტარმენი (იქ. 1978; გ. 1984)
შვილ(ებ)ი 4
ჯილდოები
მუსიკალური კარიერა
ჟანრი
ლეიბლი
ასოციაციები
საიტი arethafranklin.net

ბიოგრაფია რედაქტირება

არეთა ფრანკლინი დაიბადა 1942 წლის 25 მარტს, მემფისში, ტენესის შტატში. მამა კლარენსი ბაპტისტი მღვდელი და ადამიანთა უფლებათა დამცველი იყო. დედა ბარბარა გოსპელის მომღერალი და პიანისტი იყო.[5] 1944 წელს ოჯახი გადასახლდა ბუფალოში, ნიუ-იორკის შტატში, ხოლო 1946 წელს ოჯახი დასახლდა დეტროიტი, მიჩიგანში. 1948 წელს არეთას მშობლები გაშორდნენ ერთმანეთს, ხოლო ბარბარა თავის შვილთან, ვონთან ერთად, რომელიც პირველი ქორწინებიდან შეეძინა,[6] დაბრუნდა ბუფალოში. გავრცელებული ხმებით, ბარბარამ თავისი შვილები მიატოვა, თუმცა ამის საპირისპიროდ, არეთა იხსენებდა, რომ დედამისი ხშირად ჩამოდიოდა დეტროიტში მათ სანახავად.[7][8] 1952 წლის 7 მარტს ბარბარა გულის შეტევით გარდაიცვალა.[9]

ბავშვობაში ფრანკლინი თავის და-ძმებთან ერთად დეტროიტის ეკლესიის გუნდში მღეროდა, პირველი ჩანაწერი კი 14 წლის ასაკში გააკეთა.

არეთა ლეგენდარულმა ჯონ ჰამონდმა აღმოაჩინა და მალევე, კონტრაქტი გაფორმდა Columbia Records-თან. 1960-იანი წლების დასაწყისში მისი რამდენიმე სიმღერა უკვე საკმაოდ პოპულარული იყო, მაგრამ დიდი წარმატებები ჯერ წინ იყო.

1961 წელს არეთა ფრანკლინი ცოლად გაჰყვა ტედ უაიტს,[10][11] რომელიც მისი მენეჯერი იყო წლების განმავლობაში. 1969 წელს ისინი დაშორდნენ. ფრანკლინი ჟურნალისტებთან ამ ტემაზე საუბარს ყოველთვის გაურბოდა.

1966 წლიდან იგი უკვე Atlantic Records-თან მუშაობდა.[12][13] პროდიუსერ ჯერი უოქსლერთან ერთად არეთამ 60-იანი წლების ბევრი პოპულარული სიმღერა ჩაწერა რიტმ-ენდ-ბლუზის სტილში.

1960-იანი წლების ბოლოს არეთამ მოიპოვა სოულის დედოფლის წოდება,[14] გახდა საქვეყნოდ ცნობილი და შავკანიანთა სიამაყის სიმბოლოც. მოგვიანებით ფრანკლინი ამბობდა: როდესაც Atlantic-თან დავიწყე მუშაობა, მათ უბრალოდ დამსვეს ფორტეპიანოსთან და ჰიტებმა თავისით დაიწყო მოსვლა.

70-იანი წლების დასაწყისში მრავალი ათეულის ლიდერი სიმღერა ჩაწერა გოსპელის, რიტმ-ენდ-ბლუზის, როკ-ენ-როლის სტილშიც. ასევე ჩაწერა და მშვენივრად შეასრულა ცნობილი სიმღერების ქავერ-ვერსიები, როგორიცაა: „Eleanor Rigby“ (The Beatles), „Bridge Over Troubled Water“ (Simon & Garfunkel) და ა.შ.

მისი ბენდის წევრები იყვნენ კინგ კურტისი, ბერნარდ პარდი და ლეგენდარული ბილი პრესტონი. მისი ყველაზე წარმატებული ჰიტ სინგლების სიაშია: „Chain of Fools“, „You Make Me Feel“ („Like a Natural Woman“), „Think, Baby I Love You და Respect“.

მას შემდეგ, რაც გრემის ჯილდოებს შორის დაემატა კატეგორია საუკეთესო რიტმ-ენდ-ბლუზ შემსრულებელი ქალი, მან ეს ჯილდო პირველი რვა წლის განმავლობაში დაიმსახურა (1968-1975) და შემდეგ, 1980-იან წლებში, ამ ჯილდოებს კიდევ 3 გრემი შემატა.

არეთა განაგრძობდა აქტიურად თანამშრომლობას პროდიუსერებთან. 1973 წელს მან კუინზი ჯოუნსთან ერთად გამოუშვა ალბომი Hey Now Hey, რომელმაც მას საკმაოდ გაუცრუა იმედი, თუმცა ალბომში შედიოდა ერთი გამორჩეული სიმღერა „Angel“, რომელიც არეთას მისმა დამ, კეროლაინმა დაუწერა.

ამის შემდეგ ფრანკლინი ისევ ჯერი ვექსლერთან დაბრუნდა. მათი ბოლო ნამუშევარი You 1975 წელს გამოვიდა. ამ ალბომის შემდეგ არეთამ გამოუშვა რამდენიმე LP, მათ შორის „Sparkle“ 1976 წელს, რიტმ-ენ-ბლუზის ნომერ პირველი სინგლი („Giving Him“) „Something He Can Feel“, ასევე „Sweet Passion“, „Almighty Fire“ და „La Diva“, რომელიც ბოლო ნამუშევარი იყო ატლანტიკ რეკორდსთან ერთად.

1976 წელს ვექსლერმა ატლანტიკი დატოვა და ფრანკლინთან მისი მუშაობაც დასრულდა. 1980 წელს ატლანტიკი არეთამაც დატოვა და კონტრაქტი გააფორმა Arista Records-სთან. ამავე წელს კონცერტი გამართა ალბერტ-ჰოლში. კონცერტს ესწრებოდა ბრიტანეთის დედოფალი, ელიზაბეთ II. მიუხედავად რამდენიმე ჰიტისა, არეთას პოპულარულობა 1980-იანი წლების დასაწყისში ცოტათი დაეცა.

1988 წლის გრემის დაჯილდოების ცერემონიაზე, როდესაც ლუჩიანო პავაროტი შეუძლოდ გახდა, არეთა ფრანკლინმა ბოლო წუთში გადაწყვიტა და შეასრულა არია „Nessun dorma“ ჯაკომო პუჩინის „ტურანდოტიდან“.[15][16]

2004 წელს ფრანკლინმა მე-18 გრემი მიიღო სიმღერისთვის „Wonderful“.

45-წლიანი კარიერის განმავლობაში ფრანკლინს მიღებული აქვს 18 გრემი და გაყიდული აქვს 75 მილიონი ალბომი.[17] 1987 წელს ის გახდა პირველი მომღერალი ქალი, რომლის სახელიც შეყვანილი იქნა როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზში.[18] 2005 წელს კი დიდი ბრიტანეთის მუსიკის დიდების დარბაზში. 1999 წელს იგი პრეზიდენტმა ბილ კლინტონმა ხელოვნების ეროვნული მედლით დააჯილდოვა, 2005 წელს კი პრეზიდენტმა ჯორჯ ბუშმა თავისუფლების საპრეზიდენტო მედლით.

გარდაცვალება რედაქტირება

2018 წლის 16 აგვისტოს, არეთა ფრანკლინი დეტროიტში, საკუთარ სახლში გარდაიცვალა 76 წლის ასაკში. გავრცელებული ინფორმაციით, სიკვდილის მიზეზი პანკრეასის კიბო გახდა.[19]

დისკოგრაფია რედაქტირება

სტუდიური ალბომები

ლიტერატურა რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ Unterberger, Richie. Aretha Franklin | Biography & History. ციტირების თარიღი: 23 სექტემბერი, 2018.
  2. ↑ „Aretha Franklin inducted into Gospel Music Hall of Fame“. Detroit Free Press. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-01-03. ციტირების თარიღი: 15 აგვსიტო, 2018. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |accessdate=-ში (დახმარება)
  3. ↑ *100 Greatest Singers: Aretha Franklin. Rolling Stone (27 ნოემბერი, 2008). დაარქივებულია ორიგინალიდან — ნოემბერი 27, 2015. ციტირების თარიღი: May 16, 2013.
  4. ↑ 100 Greatest Artists of All Time (3 დეკემბერი, 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-11-25. ციტირების თარიღი: 2 დეკემბერი, 2018.
  5. ↑ Bego 2010, p. 11.
  6. ↑ Aretha Franklin. Vanity Fair (1994).
  7. ↑ McAvoy 2002, pp. 19–20.
  8. ↑ Ritz 2014, p. 24.
  9. ↑ Ritz 2014, p. 27.
  10. ↑ Sam Cooke's Brother, Charles, Is Shot In Detroit. Jet (15 იანვარი, 1970).
  11. ↑ Rivera, Ursula (2002). Aretha Franklin. Rosen Publishing Group. ISBN 978-0-823-93639-7. 
  12. ↑ Cohen, Aaron (2011). Aretha Franklin's Amazing Grace. Bloomsbury Publishing, გვ. 28. ISBN 9781441103925. 
  13. ↑ „Aretha Franklin: 18 major events in the singer's life“. The Chicago Tribune. Associated Press. August 16, 2018. ციტირების თარიღი: August 18, 2018.
  14. ↑ Ritz 2014, pp. 86–87.
  15. ↑ Feeney, Nolan (16 აგვისტო, 2018). „Grammys Producer Ken Ehrlich on Aretha Franklin's Last-Minute, Showstopping 1998 Opera Moment: 'She Was Incomparable'“. Billboard. Billboard-Hollywood Reporter Media Group. ციტირების თარიღი: 17 აგვისტო,, 2018. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |accessdate= და |date=-ში (დახმარება)
  16. ↑ Stolworthy, Jacob (16 აგვისტო,, 2018). „When Aretha Franklin stepped in for Pavarotti at the last minute to perform Nessun Dorma“. The Independent. ციტირების თარიღი: 17 აგვისტო,, 2018. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |accessdate= და |date=-ში (დახმარება)
  17. ↑ „That's Dr. Aretha Franklin to you“. Call and Post. 2 ნოემბერი, 2011. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 მაისი, 2013. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |date= და |archivedate=-ში (დახმარება)
  18. ↑ Ebony 1995, p. 29.
  19. ↑ „'Queen of Soul' Aretha Franklin has died“. AP News (ინგლისური). ციტირების თარიღი: 2018-08-16.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=არეთა_ფრანკლინი&oldid=4466871“-დან